You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
3-такырып. АЙМАК; ЖЭНЕ АЙМАЦТАНУ<br />
3.1 Аймактанудыц теория лык непздер1<br />
Аймактар жэне олардыц типтерь XX г басында географтар<br />
алуан турл1 экономикалык жэне элеуметнк-географиялык акпаратты<br />
жинактау мен жуйелеуцщ жолдарын 1здест1ру багытында зерттеулер<br />
журпздь Нэтижеанде географиялык зерттеулердщ объектшершщ<br />
6ipi «географиялык деректер 6ip-6ipiMeH зацдылыктар непзшде<br />
байланыскан ерекше кешен» болып табылатын аймак, екендш<br />
белгш болды. Географиялык эдебиетте «аймак» угымына кептеген<br />
аныктамалар бершген. EipaK олардыц барлыгында аймактыц мынадай<br />
уш белпс1 болатындыгы айкын керсетшген:<br />
- аумак;<br />
- шаруашылык мамандану;<br />
- экономикалык байланыстарыньщ болуы.<br />
Агылшын футуролога Джеймс Мартин аймак, деп езшдш<br />
б1ртектшкке ие, 6ipaK накты шекаралары жок улкен аумактарды<br />
атаган. Жалпы алганда, аймак деп баска аумактардан б1ркатар<br />
белгшер1 бойынша айырмашылык жасайтын жэне оны курайтын элементгер<br />
б1ртутастыгымен, езара байланысуымен сипатталатын белгш<br />
6ip аумакты атайды. Жалпы алганда, аймак жер шарында кездесетш<br />
кубылыстардыц курдел1 кешендершщ кещспкпк уштасуы болып<br />
табылады. Аймактыц б1ркелкшп осы белш алынган географиялык<br />
кещспктеп обьектшер мен кубылыстарды немесе олардьщ уштасуын<br />
сипаттауга кажетп керсепаштер непзшде аныкталады. Осы тургыдан<br />
жер бетшщ кез келген 6ip белпш, аумагын олардыц алып жаткан ауданына<br />
карамастан, аймак деп карастыруга болады.<br />
Жуйелт устаным тургысынан алып карасак, аймак деп табиги,<br />
элеуметпк-экономикалык кешенд! атауга болады. Экмштк-аумацтыц<br />
тургыдан аймак белгш 6ip экш пш к шекаралар непзшде субьективт1<br />
турде аныкталады. Аймак угымын геосаяси тургыдан туану саяси<br />
куштердщ, «куатты орталыктар» мен «элаз перифериялардыц»<br />
арасалмактары аркылы кещстпсгщ жпсгелуше непзделедь Геосаяси<br />
аймак эдетте ел шпнде емес, елдер тобыныц непзшде ажыратылады.<br />
Тарихи тургыдан алганда, аймак аумакгыц тарихи кезецдердеп табиги,<br />
элеумегпк-экономикалык б1ртутастыгы (Трансильвания, Ломбардия,<br />
Вестфалия, Жетюу жэне т.б.) непзшде ажыратылады. Экономикалык,<br />
тургыдан ажыратылатын аймак ец ал дымен аумактыц шаруашылык мамандануы,<br />
эгамшлк, элеуметпк жэне экономикалык б1ртутастыгына<br />
непзделедц.<br />
Аймактарды ж1ктеуде алуан турш критерийлер мен белгшер жуйеЫ<br />
колданылады. Сол себегт гылыми эдебиетгерде аймактардыц ондаган<br />
категориялары ажыратылады. Бул принциптерд1 аймак/тандыру<br />
43
Change language