1986 JAARBOEK - Historisch Centrum Overijssel

teruggekeerd. Den eersten September vertrokken verscheidene
Zwolsche Joden naar St. Johannesga. Dienzelfden dag werd ik des middags
door iemand opgebeld, die me vroeg even op een adres in de
Nieuwstraat te komen. Ik ging er heen en vond daar de verloofde van
Nol van Boele (hierboven reeds genoemd) totaal overstuur. Ze was op
dat adres ondergedoken en haar gastvrouw en gastheer verwachtten om
de een of andere reden elk oogenblik een huiszoeking. Of deze verwachting
al dan niet gegrond was, kon ik niet beoordelen, maar de veiligheid
van mijn Joodsch vriendinnetje bracht mede, dat ik haar mee naar huis
nam. Zoo arriveerde dan nummer vier, Klaartje Koopman. Nu waren
er dus Dries, Nol, Gerard en Klaartje.
2 October 1942. Des middags had ik vrij genomen om te oogsten
op mijn land. Doodmoe kwam ik des avonds thuis. Er was een boodschap
voor me gekomen van Gien Koopman, een zuster van Klaartje,
die een verzoek inhield om haar even op te zoeken. Er was haast bij. Ik
trof haar in een droevige stemming. Haar man was ook naar St. Johannesga
gegaan en nu hadden de familieleden bericht gekregen, dat de Joden
uit St. Johannesga waren overgebracht naar Westerbork. Bovendien
hadden de vrouwen van de Joden uit St. Johannesga aanzegging
gekregen om zich voor vertrek naar Westerbork gereed te maken en
zich 's-avonds te melden in het Stedelijk Gymnasium. Herhaalde malen
had ik haar en haar man aangeraden onder te duiken met hun kleine
zoontje, maar steeds wisten ze niet te kiezen tusschen onderduiken of
naar Duitschland gaan. Ofschoon de politie haar dien avond voldoende
gelegenheid gaf te vluchten, ging ze niet en wenschte naar haar man te
gaan, wat ik me zeer wel kon voorstellen. "Ze krijgen mij er nooit
onder" zei ze en inderdaad was haar geest sterk genoeg om heel veel te
verdragen, 't Was een ellendige tocht, die wandeling 's-avonds in het
donker naar het Gymnasium. Overal zagen we in het duister menschen
loopen, die met dezelfde bestemming op weg waren. Overal huilende
vrouwen en kinderen. Als mijn wensch dien avond in vervulling was gegaan,
zou er nu geen Duitsch probleem meer hebben bestaan. Uren
hebben de stakkers moeten staan of op een harde bank moeten zitten.
Den volgende dag werden ze per veewagen naar Westerbork vervoerd.
Ik had mijn best gedaan. Dikwijls had ik geprobeerd hen te overreden
en hen er toe te brengen onder te duiken. Helaas konden ze den
toestand waarin ze verkeerden niet duidelijk meer zien en ze konden
zich niet voorstellen, dat er menschelijke wezens waren, die zoo wreed
konden zijn hen zonder eenige reden te verdelgen. Ik heb hen niet terug
gezien.
Het kamp in St. Johannesga werd plotseling omsingeld door de
S.S., zoodat Meier Caneel geen kans had te ontvluchten. Hij vertrok
dus ook naar Westerbork. Ik bezocht nu zijn vader en twee zusters.
94