1986 JAARBOEK - Historisch Centrum Overijssel

Hoewel dit werk bewust "Hervormd" was (de bestuurders moesten
belijdend lidmaat van de Herv. Kerk zijn) werd het doelbewust buiten
de invloedssfeer van de kerkeraad en kerk voogdij gehouden. De orthodoxie
was hier immers nog een minderheid en men vertrouwde de
overwegend vrijzinnige colleges niet. Systematisch en met groot elan
werd een orthodox bolwerk opgebouwd in de verwachting, dat mede
hierdoor de kerk nog eens zou kunnen worden veroverd. Maar dit
werk werd ook buiten de officiële kerkelijke kanalen gehouden, omdat
het algemeen gevoelen (zowel bij links als bij rechts) was, dat de kerk
als instituut buiten de prediking, catechese en diakonie geen taken
had.
De ontwikkeling, de bloei en ook de teloorgang van al dit Christelijk
verenigingswerk is een nadere studie waard, maar binnen het kader
van dit verhaal moet volstaan worden met een globaal overzicht.
Het is n.1. onmisbaar om iets van die kleine burgerman te zien, die vol
strijdlust de tijdgeest te lijf ging. Al in de naam van de gebouwen ervoer
men iets van de uitdaging. Het gebouw "De Dageraad" (Molenweg
38) was oorspronkelijk door de socialistische beweging gehuurd.
Na een ruzie met de eigenaar (over het al of niet parlementair gezind
zijn) werd de huur opgezegd en werd het gebouw door de Christelijke
groepering betrokken, hiertoe door een legaat in staat gesteld. De socialisten
trokken naar het gebouw "De Atlas" aan de Ossenmarkt,
waar in 1894 de SDAP werd opgericht. De naam "Dageraad" bleef
gehandhaafd, maar men bedoelde wel een andere Dageraad.
In Dieze kocht de heer J.H. Gunning, conrector van het gymnasium,
een kroeg in de Vechtstraat no. 26 op, "De Ster" genaamd. Hij liet deze
verbouwen tot koffiehuis en evangelisatielokaal, maar de naam
"De Ster" bleef. Bij zijn vertrek naar Jena in 1898 schonk hij het geheel
aan de stadsevangelisatie. Later kreeg het gebouw in de Berkumstraat
100 de naam van "De Nieuwe Ster" (1921).
De school speelde in deze tijd nog geen rol. Wel was op 4 juni 1849 al
een Christelijke school opgericht, maar deze werkte vooral ten behoeve
van de afgescheidenen, al trachtte men ook orthodox Hervormden
te trekken.
Na de doleantie ontstonden er nieuwe scholen onder Gereformeerde
leiding. Hiervoor waren grote offers nodig, omdat de overheid nog
maar een bescheiden subsidie gaf. Pas in 1898 opende het Christelijk
Volksonderwijs een school met een duidelijke (orthodox) Hervormde
signatuur. Naast al het werk, dat al was op gebouwd, versterkte dit ongetwijfeld
de vormingsbasis van het rechtzinnig Hervormd leven. Ds.
Vermeer werd natuurlijk wel de eerste voorzitter, maar zelf heeft hij
de ontwikkeling niet meer meegemaakt. Dat was aan zijn collega en
opvolger De Haan voorbehouden.
Wat kon de vrijzinnigheid hier tegenover stellen?
51