1986 JAARBOEK - Historisch Centrum Overijssel

Zoals eerder reeds is opgemerkt, werd in 1832 de diakonie onder druk
van de gouverneur door het Gemengd Hervormd Armbestuur, een samenwerkingsorgaan
van overheid en diakonie, opgeslokt. Langzamerhand
werd dit van beide zijden "een abnormale toestand" geacht, die
onder deze benaming dan ook steeds vermeld werd. Van de zijde van
de overheid was er na 1853 iets veranderd. Thorbecke was onverwacht
afgetreden en daarmee verdween ook het plan om de armenzorg geheel
aan de staat te trekken (dit zou pas in 1965 ten uitvoer worden gebracht!).
Zijn opvolgers creëerden de Armenwet van 1854, waarbij de
armenzorg primair aan de kerken en particulieren werd overgelaten en
de staat alleen nog maar bijsprong, indien dit noodzakelijk was en dan
nog zo minimaal mogelijk. De gemeente Zwolle vond het aanvankelijk
niet nodig om dit voorschrift te volgen, maar door de hogere organen
werd erop gewezen, dat er een scheiding moest komen. Vanuit de kerk
werd in het synodale reglement voor de diakonieën bepaald, dat samenwerking
met de overheid verboden was en zo dit door vroegere
beslissingen het geval was, het teruggedraaid moest worden.
In de jaren 1855, 1866 en 1867 werden er tussen de diakonie en de burgelij
ke gemeente onderhandelingen gevoerd. Het struikelblok was de
verdeling van het kapitaal, dat nog uit de-middeleeuwen stamde en mede
was aangegroeid door stedelijke belastingen. De diakonie kon alleen
terugkrijgen wat zij in 1832 had ingebracht (f 17.648,86Vi). Dit
werd geweigerd en nu en dan kwam de kwestie weer op het tapijt zonder
tot een oplossing te komen.
Maar de Hervormde gemeente kwam toch tot het hernieuwde besef
(zij het onder invloed van de synode) dat één van de taken van de kerk
is om haar eigen minderbedeelden te verzorgen. De beweegreden van
de burgerlijke gemeente was minder ideëel maar meer praktisch: men
was bang dat de inkomsten van de eleëmosenier-fondsen niet meer toereikend
zouden zijn om de uitgaven te dekken en de burgerlijke gemeente
dus in de tekorten zou moeten bijpassen.
In 1895 werd door de diakonie het principe-besluit genomen om tot
scheiding van de armenzorg over te gaan. Maar het zou nog wel even
duren, eer één en ander een feit was. De eerstvolgende jaren zou er hevig
worden gediscussieerd over het probleem van de verdeling van de
eleemosenier-fondsen tussen kerk en gemeente. Maar eindelijk had de
Commissie, die uit het Gemengd Armbestuur was benoemd, toch een
voorstel. Het was inmiddels 1901 geworden alsvorens alles in kannen
en kruiken was. Op 1 juli 1901 ging de scheiding in.
De vergadering van de diakonie van 12 juli 1901 werd met een toepasselijk
woord van de voorzitter geopend, waarbij hij wees 6
"op den nieuwen toestand, die nu is ingetreden en die o.a. ook van
invloed kan zijn op de toekomst van de kinderen van bedeelden en
(hij) hoopt, dat in de eerste plaats deze den arme ten goede zal komen".
75