1986 JAARBOEK - Historisch Centrum Overijssel

de onder invloed van de economische en politieke omstandigheden tot
stand konden komen.
Getracht is de ontwikkelingen te schetsen aan de hand van het optreden
van enkele markante predikanten. Ook dit vraagt om een nadere
toelichting.
Een predikant komt maar niet zo in een gemeente. Sociologisch gezien
is hij de vertolker van de gevoelens die in een gemeente leven. Onttrekt
hij zich hieraan, dan raakt hij geïsoleerd. Herkent men hem, dan zijn
er mogelijkheden van beïnvloeding op de gemeente. Zonder nu de vele r
andere predikanten te miskennen van wie ongetwijfeld velen met
trouw en aandacht hun werk hebben verricht, springt er toch enigen
uit, die als "primus interpares" mogen gelden. Rondom deze mensen
is het verhaal geschreven. Bovendien geldt, vooral in de vorige eeuw,
dat predikanten een grote invloed op de samenleving hebben gehad.
De helft van de universitair opgeleiden was theoloog en vond alszodanig
ook gehoor in de samenleving.
Een andere faktor, die we ook in acht hebben genomen, is de maatschappelijke
werkelijkheid. Een kerk leeft niet geïsoleerd en is niet boven
de sociologische wetten verheven, al doet men dat wel eens voorkomen.
Uiteraard is er een wisselwerking en oefent een kerk ook invloed
uit op de maatschappij. Daarom ontkomen we er niet aan maatschappelijke
ontwikkelingen bij ons verhaal te betrekken.
Verder kunnen we de theologische stromingen, die in Nederland (vaak
onder buitenlandse invloed) een rol hebben gespeeld ook niet buiten
beschouwing laten. In het kader van deze publikatie kunnen we hier
niet uitgebreid op ingaan en moeten we volstaan met enige informatie
voor de niet ter zake kundige lezers.
Tenslotte hebben we getracht aan te tonen, dat kerkelijke scheuringen
en dogmatische twisten mede een vertaling zijn van maatschappeljk
verzet 24 . Een bovenlaag tracht zijn voorrechten te behouden en de vertaling
van de Bijbelse boodschap wordt vaak gekleurd door menselijke
eigenaardigheden en subjektieve benaderingen. Hoewel we getracht
hebben ons aan deze subjektiviteit te onttrekken, hebben we dit niet
altijd kunnen voorkomen.
Overigens nog onze welgemeende dank aan de medewerkers van de gemeentelijke
archiefdienst, die de kerkelijke stukken zo uitstekend toegankelijk
hebben gemaakt en ons verder met raad en daad ter zijde
hebben gestaan. Dit geldt ook voor de redaktie van het jaarboek. In
het bijzonder zijn we mevrouw H. A. v.d. Vecht erkentelijk voor het
zorgvuldig uittypen van het manuscript.
de schrijvers.