1986 JAARBOEK - Historisch Centrum Overijssel

Later prees Van Senden in een brief aan een collega de houding van de
Zwolse kerkeraad 32 die naar zijn mening terecht geen notitie had genomen
van de toegezonden acte van afscheiding. "Werking en tegenwerking
waren ontstaan en daarmede leven en beweging. Wie weet wat
er dan van geworden ware!" Ook in de gebruikelijk rechtsvervolgingen
door de overheid zag hij geen nut. "Strenger dan nu kan men niet
optreden en halve maatregelen zijn slechter dan geen maatregelen".
Vermoedelijk had Van Senden de gebeurtenissen in het naburige Hattem
op 't oog waar door het optreden van ds. A. Brummelkamp op 16
augustus 1835 ernstige ongeregelheden plaats vonden tijdens de middagdienst.
De situatie lag daar wel anders, doordat Brummelkamp het
voor de afgescheidenen opnam. Door het weinig soepele optreden van
de kerkvoogden en notabelen aldaar, was het nodig om 110 soldaten
met 3 officieren Hattem te laten binnenrukken om de orde en rust te
herstellen 34 .
Zoiets moeten we in Zwolle niet hebben heeft Van Senden waarschijnlijk
gedacht en de kerkeraad en zijn collega's zullen het wel met hem
eens geweest zijn. Veel steun van de overheid zou men toch niet gekregen
hebben. Burgemeester Vos de Waal was Rooms-Katholiek.
Vanuit de gedachtengang van deze mensen was dat niet eens zo onverstandig.
Er was geen wezenlijke bedreiging voor de gevestigde kerk.
Wat waren nu 65 gezinnen, waarvan het merendeel nog voortkwam uit
de kleine burgerij en de arbeidende stand?
De eerste kerkeraad van de afgescheidenen bestond uit A.
Schouwenberg, een winkelier in gist uit de Luttekestraat,
H. v.d. Sluis, verkoper van kalk en steen uit de Hoogstraat,
C. T. v. Ommen, een sjouwer en N. v. Beek, een timmerman uit
de Drietrommeltjessteeg. Gastvrijheid werd verleend door Joh.
Ridderrinkhof, Thorbeckegracht 49, een aannemer, enkele huizen
verwijderd van de pastorie van Van Senden.
De bovenlaag van deze groep (een kwart) behoorde ook niet tot de
"coterie", die in Zwolle burgerlijk en kerkelijk de dienst uitmaakte.
Uiteindelijk ging het om 145 personen met geringe invloed en inkomsten.
Dit groepje groeide maar langzaam. In 1887 werden in
Zwolle 889 Chr. Gereformeerden geteld. Het verzet tegen de gezeten
burgerij was alleen nog maar te vinden in een geestelijke elite, die haar
nek durfde uit te steken. De grote massa van de armen was te afhankelijk
van het gemengd Hervormd Armbestuur om zich een wisseling van
godsdienst te kunnen veroorloven. Doodzwijgen leek dus de beste methode.
Achteraf kunnen we vaststellen, dat de afscheiding een eerste
30