1986 JAARBOEK - Historisch Centrum Overijssel

EEN AANZIENLIJKE GEMEENTE
MET
EEN EERLIJKE VERDRAAGZAAMHEID
Verkenning in de Zwolse Hervormde Gemeente
gedurende de jaren 1830 - 1940
door J. Erdtsieck
en
W. Faber
"Ik schat het te hooger daar ik het ontvang uit den
boezem van een Kollegie, dat de aanzienlijke gemeente
van Zwolle zoo wel vertegenwoordigt. . ."
(Ds. G.H. van Senden als antwoord op zijn
beroep naar Zwolle op 18 april 1832)
"Zwolle heeft om zijn eerlijke verdraagzaamheid een
goeden naam in onze kerk. Mannen, Broeders, werkt mede,
opdat wij dien goeden naam met eere blijven dragen."
(Bestuur der Algemeene Kiesvereniging in 1892)
INLEIDING
Deze verhandeling is het eerste deel van een boekje, dat nog in zijn geheel
verschijnen moet. Het is niet bedoeld als een uitputtend verhaal.
Het is slechts een globale verkenning van de geestelijke stromingen,
die zich in de Hervormde gemeente hebben voorgedaan tussen de jaren
1830 en 1940. We hebben dit vertrekpunt gekozen, omdat in 1830 de
Herv. Kerk juist bekomen was van de woelingen en veranderingen tijdens
de Franse overheersing, gevolgd door een ingrijpende reorganisatie
in 1816. De kerk had zich hiermede aangepast aan de staatkundige
ontwikkeling. Dit kon ook niet anders, want de kerk manifesteerde
zich in die dagen duidelijk als een staatsorgaan. De verlichte aristocratie
had het voor het zeggen en het streven naar "rust" was de hoogste
wijsheid.
De Zwolse situatie is hierop geen uitzondering.
Het eindpunt, dat in dit artikel niet ter sprake komt, is op. 10 april
1940. In de toenmalige kerkeraad kreeg na een lang dominerende vrijzinnigheid,
het orthodoxe deel van de gemeente de meerderheid, zonder
dat dit de deelname van de andere stromingen uitsloot.
Dit deel eindigt met de dood van ds. J. Vermeer. Deze predikant heeft
ongetwijfeld de grondslag gelegd voor de latere veranderingen, die me-
1