1986 JAARBOEK - Historisch Centrum Overijssel

Oude geloofswaarden en formuleringen werden terzijde gesteld. Er
werd gedoopt in naam van "geloof, hoop en liefde", of Jezus werd
voorgesteld als een gewoon mens, wiens goede voorbeeld men diende
te volgen. Zo werd er een bezwaarschrift ingediend tegen ds.
Van der Kamp, die in een preek de hemelvaart van Jezus geloochend
zou hebben. De schrijver wilde hem niet meer erkennen
als herder en leraar.
De synode trad hier niet tegenop. Dat kon ze ook niet, want de moderne
predikanten hadden hierin de meerderheid. Men liet de zaak
dus maar lopen of men gaf zo ruim mogelijke interpretatie aan oude
regels. In 1859 werd de verplichte namiddagprediking over de
catechismus afgeschaft. Toen hier klachten over kwamen, antwoordde
het synodaal bestuur lakoniek, dat de afschaffing geen
verbod inhield. Als men er behoefte aan gevoelde, dan mocht er gerust
's middags uit de catechismus gepreekt worden.
De onderste sociale laag maakte zich hier niet druk over. Deze
groep kwam wel niet meer in de kerk, maar bedanken deden ze ook
niet. Maar wie kwamen wel in verzet? Dat waren kleine burgermensen
met een vrij geringe ontwikkeling,-maar met potentiële mogelijkheden
(ze vormden de komende middenklasse). Ze rebelleerden
tegen de grote heren, die hun het geloof ontnamen zonder er iets tegenover
te kunnen stellen. Ze voelden zich erfgenamen van de oude
Vaderlandse kerk. De waarheden, waarvoor hun voorouders
gestreden hadden, werden achteloos terzijde gesteld.
De massa konden ze wel niet meekrijgen, maar toch probeerden ze
de macht in handen te krijgen om opnieuw de kerk te reformeren.
Hier ligt het essentiële verschil met 1835. Toen liepen de mensen
geslagen weg, meewarrig nagekeken door de Kerk en vervolgd door
de beledigde overheid.
Een kleine groep nam het nu niet langer, maar in Zwolle kreeg ze
geen.grote aantallen mee. De kleine man zag hier nog te veel op tegen
de grote heren. "De verhouding tussen patroon en arbeiders
ligt hier nog goed", schreef de Hervormde Kerkeraad later aan het
synodaal bestuur. De geschoolde arbeider en de kleine middenstander
wilden op enkelen na geen revolte en vergenoegden zich met
gunsten die de liberale heren hun toestonden: één en later twee orthodoxe
predikanten. En vooral bij Vermeer vonden ze hun toevlucht
en konden ze hun eigen leven leiden. En Vermeer was zeker
geen revolutionair ("nooit was hij polemisch, maar afkerig als hij
was van twist, vermaande hij tot liefde", schreef een collega bij
zijn dood). Vermeer schreef steeds uiterst vriendelijke en onderdanige
dankbriefjes aan de heren kerkvoogden voor hun welwillen-
73