1986 JAARBOEK - Historisch Centrum Overijssel

stond, geen optimistische verwachtingen en we berekenden hoeveel
zonen of dochteren van het oude volk we zouden kunnen herbergen.
We kwamen tot een getal van zeven. De huisvesting baarde niet zooveel
zorgen, wel echter de voedselvoorziening. We moesten andere
maatregelen nemen. Ik huurde een volkstuin en sprak eens met Harm
over mijn plannen, wat ik vrijelijk kon doen, omdat hij in hetzelfde
schuitje zat. Hij herbergde namelijk de vader van les. Ik huurde bij
Harm een flink stuk grond en nu kon ik me aan den tuinbouw wijden.
Van het voorjaar tot het najaar was ik bijna eiken avond op mijn
akkers bezig. Behalve allerlei groenten en aardappelen verbouwde ik
dat jaar veel bruine en witte boonen om een flinke voorraad duurzame
levensmiddelen te hebben voor den kwaden dag. Het resultaat was, dat
ik tegen den winter 120 pond bruine en witte boonen had. Toen kocht
ik nog een paar mud rogge en nu konden we met een beetje vertrouwen
de toekomst tegemoet zien. Nooit heb ik zoo van mijn Zondagsrust genoten
als toen.
Een Joodsch kennisje van ons had een verloofde, die in Amsterdam
woonde. Hij wilde zich gaarne verzekeren van een adres, waar hij
ingeval van nood kon onderduiken. Ons viel de eer te beurt. Den 15en
Juli kwam hij ons verrassen; in Amsterdam werd het leven voor hem
ondragelijk. Zoo had dan nummer twee zijn intrede gedaan.
Met Dries en de nieuw aangekomene, Nol van Boele, bespraken we
onze plannen en de daarvoor te nemen maatregelen. Eén der kamers op
de bovenste verdieping moest als zitkamer ingericht worden en daar
vooral moesten de verduisteringsmaatregelen strikt nageleefd worden.
De achterburen behoefden namelijk niet te weten, dat daar eiken avond
licht brandde. Verder maakten ze op den zolder een aantal schuilplaatsen,
waar ze eventueel tegen een oppervlakkig onderzoek een veilige bescherming
zouden kunnen vinden.
Een buurtbewoner kwam me op een goeden dag vragen of ik mijn
persoonsbewijs wilde verliezen ten behoeve van een Jood, die moest
vluchten. Een vriendin van hem, mejuffrouw Bijkerman, had hem dat
gevraagd; zelf durfde hij niet. Ik kwam in contact met mej. B., die me
verzekerde, dat het verliezen in geen geval een huiszoeking tengevolge
zou hebben. Ik verloor het ding en kreeg voor/. 2,- een nieuwe.
Intusschen begonnen de razzia's op Joden opnieuw. De Zwolsche
jonge Joden werden verplicht te gaan werken in St. Johannesga in
Friesland. Gerard Caneel voelde er niets voor en meldde zich weer bij
ons, 24 augustus. Zijn broer Meier Caneel ging wel, omdat hem verteld
was, dat anders zijn oude vader gevaar zou loopen opgepakt te worden.
Maar als er in St. Johannesga gevaar zou dreigen, zou hij alsnog
trachten te ontsnappen om naar Zwolle te gaan. Zoo was de afspraak,
les Danneboom ging om dezelfde redenen naar St. Johannesga. Zijn
vader, die zooals ik vertelde bij Harm was geweest, was weer naar huis
93