Wat scholen vermogen - Onderwijsraad

ekening te houden met faseverschillen tussen scholen wat betreft de mate waarin ze
met de beschikbare beleidsruimte weten om te gaan. De tweede vraag betreft mogelijkheden
voor verbetering van het beleidsvoerend vermogen van scholen. De derde adviesvraag
was als thema al eerder opgenomen in het werkprogramma van de Onderwijsraad
voor 2001 en betreft de ‘bestuurlijke inrichting van het funderend onderwijs’. Mede op
verzoek van de Tweede Kamer is de factor schaalgrootte een specifiek aandachtspunt in
het advies. Daarbij zou het er met name om moeten gaan dat ook bij schaalvergroting
van scholen in de onderwijspraktijk zelf een kleine schaal wordt behouden dan wel
gerealiseerd.
1.2 Verbinding van de adviesvragen
De adviesvragen kunnen als volgt met elkaar worden verbonden. Uit de studie Dereguleren
met beleid blijkt dat het beleidsvoerend vermogen van scholen een cruciale factor is
voor een goede benutting van de autonomie, oftewel de beleidsruimte waarover de
school kan beschikken. Wanneer de beleidsruimte niet of niet voldoende wordt benut,
wordt de kans kleiner dat deregulering en autonomievergroting zoals deze in het onderwijsbeleid
worden nagestreefd, positieve effecten hebben op de kwaliteit en toegankelijkheid
van het onderwijs. Binnen de context van het dereguleringsbeleid van de rijksoverheid
kan met dit gegeven op twee manieren worden omgegaan. Ten eerste kan mogelijk
expliciet rekening worden gehouden met faseverschillen in het beleidsvoerend vermogen
van scholen door te variëren in de mate van autonomie waarover scholen binnen de
kaders van wet- en regelgeving kunnen beschikken. Een school die meer ruimte aankan
en aan wil kan dan gebruik maken van meer beleidsruimte, terwijl een school die dat niet
kan of niet wil, binnen een meer gereguleerde setting kan functioneren. De gedachte
hierbij is dat zo de aanwezige beleidsvoerende capaciteit beter kan worden benut. Bij
voorkeur zou van de aangebrachte variatie tevens een prikkel tot de ontwikkeling van
het beleidsvoerend vermogen moeten uitgaan. In het advies wordt bekeken wanneer en
op welke wijze sprake zou moeten zijn van variatie in autonomie en welke functies die
variatie kan hebben.
Een tweede manier om met de cruciale factor ‘beleidsvoerend vermogen’ om te gaan, is
het stimuleren van scholen in de ontwikkeling van hun beleidsvoerend vermogen. Dat
kan mogelijk via de genoemde variatie in autonomie, maar ook via andere instrumenten
die in dit advies worden besproken, zoals bijvoorbeeld professionalisering van schoolleiders,
aanmoediging van groepen leraren tot initiatieven, en aanpassing van de bestuurlijke
inrichting.
1.3 Toespitsing van de adviesvragen
In het licht van de adviesvragen richt dit advies zich op vijf specifieke thema’s die hieronder
worden toegelicht. Het gaat om:
1 variatie in autonomie;
2 professionaliteit van de schoolleiding;
3 professionaliteit van leraren en de interne organisatie van scholen;
4 schaalgrootte en samenwerking; en
5 bestuurlijke inrichting, toezicht en verantwoording.
12 Onderwijsraad, januari 2002