Wat scholen vermogen - Onderwijsraad

Andere voorbeelden van manieren om kleinschaligheid te organiseren zijn de inrichting van een
aparte afdeling voor de eerste klas van het voortgezet onderwijs (brugklasgebouw), een juniorcollege
voor de klassen 1 en 2, en andere vormen van ‘deelscholen’ of units binnen de school.
Belangrijk is dat een ‘deelschool’ of unit binnen de school voldoende herkenbaar is ten opzichte
van de rest van de organisatie. Dat kan bijvoorbeeld door middel van een eigen plek in het
gebouw: met een eigen ingang, een eigen secretariaat, een eigen lerarenteam en eigen pauzes op
momenten dat de andere afdelingen geen pauze hebben. Overigens vergt een dergelijke inrichting
van de school vaak wel een aanzienlijke financiële en organisatorische investering. Tevens wordt
opgemerkt dat ‘deelscholen’ en units het risico in zich dragen eilanden binnen de school te worden,
zonder professionele contacten met de rest van de school.
Een concreet praktijkvoorbeeld van het realiseren van kleinschaligheid is het volgende. Tijdens de
voorbereidingen van de vorming van een brede scholengemeenschap met in totaal ruim 2000 leerlingen
verspreid over twee locaties, is de inrichting van de school als organisatie onderwerp van
bespreking. Uitgangspunt hierbij is het verbinden van de voordelen van schaalvergroting met de
voordelen van kleinschaligheid. Hiertoe kiest men voor het vormgeven van vier zogenoemde sectoreenheden
in de school. Criteria die daarbij worden aangehouden zijn: het aantal leerlingen moet
groot genoeg zijn, er moet een team van docenten zijn dat voor het geheel of voor een substantieel
deel werkzaam is in de sectoreenheid, en er moet voldoende onderwijsinhoudelijke samenhang
zijn.
Binnen een sector is een vaste kern van leraren/mentoren. Zij kiezen er expliciet voor om een
belangrijke rol te spelen in de begeleiding van de leerlingen van die betreffende sector. Daarnaast
wordt een beperkte groep andere leraren in verschillende sectoren tegelijk ingezet. De leiding van
de sector is in handen van een sectordirecteur, zijn/haar aandacht gaat voornamelijk uit naar de
samenwerking in het kernteam. Verder is/zijn er (een) coördinator(en), een decaan en een sectorassistent.
Een sector heeft een grote mate van verantwoordelijkheid en bevoegdheden en heeft relatief veel
autonomie in het vormgeven van de pedagogische en onderwijskundige omgeving voor die groep
leerlingen waarmee men in de sector te maken heeft. Om mogelijke hierdoor optredende communicatieproblemen
te vermijden heeft de schoolleiding een coördinerende rol.
De vier sectoreenheden moeten leerlingen een herkenbare en veilige omgeving bieden in de complexe
organisatie van een brede scholengemeenschap. Daarom krijgt bijvoorbeeld elke sector zijn
eigen ruimte met kluizen waar de leerlingen hun spullen in kunnen opbergen. Ook moeten bijvoorbeeld
leerlingen die te laat zijn, zich melden bij de balie van hun eigen sector. Verder hebben leerlingen
voor een langere periode dan een jaar te maken met een beperkt aantal docenten (leerlingbegeleiders
en vakdocenten). Voor leraren betekent het werken in sectoreenheden dat ze meer
aandacht hebben voor de leerlingen, dat er een meer directe communicatie is over prestaties en
gedrag van leerlingen en dat ze met een vaste groep leraren werken aan onderwijsvernieuwingen.
Wat betreft het realiseren van kleinschaligheid binnen de school ligt de verantwoordelijkheid
vooral bij de scholen zelf. De overheid en veldorganisaties kunnen het een en ander
stimuleren, onder meer door voorbeelden aan te reiken van geslaagde interne schaalverkleiningen
in uiteenlopende omstandigheden. Bij het geven van die voorbeelden zou
ingegaan moeten worden op hoe deze succesvolle schaalverkleiningen eruit zien, onder
welke condities sprake is van een succes en welke eisen het een en ander stelt aan de
leraren en aan de schoolleiding. Een daartoe in te stellen werkgroep kan bevorderen dat
inzichten en ervaringen sneller doorstromen in het onderwijs en tussen onderwijs en
andere sectoren waar eveneens wordt gewerkt aan interne schaalverkleining.
Wat scholen vermogen
61