Wat scholen vermogen - Onderwijsraad

van het instrument zou kunnen leiden tot bestuurlijke versnippering (‘Kleinstaaterei’) en
aantasting van de solidariteit tussen de betrokken scholen. Deze weg wil de raad onder
geen beding aanbevelen. Ook is de optie niet bedoeld als dreiginstrument in het geval
van spanningen en conflicten tussen scholen en hun bestuur. Op dat moment is de
authenticiteit van het instrument in het geding en is sprake van oneigenlijk gebruik. Een
ander nadeel kan zijn dat niet alle besturen voldoende geprofessionaliseerd zijn om het
instrument te hanteren en vanuit een positieve insteek te begeleiden. Hetzelfde geldt
mutatis mutandis voor scholen en groepen leraren.
Met het oog op de genoemde doelstelling van meer expliciete mogelijkheden een eigen
onderwijsconcept te ontwikkelen, en in het licht van het voorkómen van de genoemde
nadelen (bestuurlijke versnippering, verlies aan solidariteit, oneigenlijk gebruik, onvoldoende
professionaliteit) denkt de raad aan verschillende varianten van conceptontwikkeling
die elk aan condities gebonden zijn. De bestuurlijke inbedding van de betrokken
school blijft daarbij binnen hetzelfde bestuurlijk verband behouden dan wel wordt
binnen een ander (groot) verband gerealiseerd. 23
VARIANTEN
De raad onderscheidt vier hoofdvarianten van conceptontwikkeling. Bij de eerste variant
neemt een school of een groep docenten het initiatief tot de ontwikkeling van een eigen
onderwijskundig en/of organisatorisch concept en biedt het bestuur de school respectievelijk
de groep docenten (en eventueel andere scholen of docentengroepen) daartoe
expliciet ruimte. Kenmerkend voor deze variant zijn het tijdelijke karakter en het feit dat
de bestuurlijke vormgeving niet verandert: de school blijft zonder meer deel uitmaken
van het bestaande bestuurlijke verband. Deze variant kan als ‘projectschool’ worden aangeduid
(cel 1 in Overzicht 5). Overigens bestaat deze variant momenteel al in de praktijk.
Na een afgesproken tijd wordt de projectschool geëvalueerd. Er zijn dan verschillende
mogelijkheden. Ten eerste is denkbaar dat het project geen vervolg krijgt en de situatie
van voorheen weer gaat gelden. In dit geval wordt de verzelfstandiging dus weer ongedaan
gemaakt.
Ten tweede kan de projectschool (bij een positieve evaluatie) een vervolg krijgen in die
zin dat het ontwikkelde concept op de betrokken school/scholen blijvend wordt ingevoerd,
met behoud van de bestaande bestuurlijke vormgeving. Deze variant kan als
‘programmaschool’ worden aangeduid (cel 2 in het overzicht). Ook deze variant bestaat
momenteel al in de praktijk; denk bijvoorbeeld aan scholen die zich profileren als onderwijskansenschool
of als school voor topsporters.
Daarnaast is denkbaar dat bij de evaluatie van een projectschool ervoor wordt gekozen
om het project voort te zetten in die zin dat het tijdelijke karakter blijft bestaan (bijvoorbeeld
voor 3 of 5 jaar), maar dat in die periode de betrokken school of scholen binnen
een andere bestuurlijke vorm gaat/gaan opereren. De lijn met het bestaande bestuur
wordt behouden het gaat immers nog steeds om een tijdelijke vorm van conceptontwikkeling
- maar de invulling daarvan kan worden aangepast. Tevens is denkbaar dat daarnaast
relaties met andere besturen worden aangeknoopt. Na de afgesproken periode
23 De raad werkt deze aan condities gebonden varianten alleen uit voor het primair en voortgezet onderwijs. Verschillende
aspecten kunnen echter ook hun nut bewijzen in de bve-sector en het hoger onderwijs.
82 Onderwijsraad, januari 2002