Wat scholen vermogen - Onderwijsraad

evoegdheden en middelen wordt gevonden waardoor de doelmatigheid kan toenemen.
Verder wordt in de studie geconstateerd dat deregulering en autonomievergroting positief
kunnen uitwerken op de professionele ontwikkeling en op de aantrekkelijkheid en het
imago van het beroep. Autonomievergroting biedt meer ruimte voor het professionele
oordeel van leraren, tenzij deze ruimte onevenredig zwaar (disproportioneel) wordt ingeperkt
door voorschriften die verband houden met het afleggen van rekenschap en verantwoording.
Tegelijkertijd zijn de slaagkansen van deregulering en autonomievergroting
mede afhankelijk van de wijze waarop leraren hun nieuwe verantwoordelijkheden zien.
Waar het gaat om de verdere vormgeving van dereguleringsbeleid noemt de raad in de
studie Dereguleren met beleid onder meer de volgende mogelijkheden:
• Bij de keuze van beleidsinstrumenten moet de rijksoverheid de beleidssituatie
systematisch analyseren aan de hand van een aantal aandachtspunten. Van
belang is ook om voortijdige re-regulering te vermijden en om faseverschillen
tussen instellingen te accepteren. Verder moet de rijksoverheid vanuit het
oogpunt van het publiek belang van het onderwijs waarborgen inbouwen, ook
binnen een deregulerende context.
• Naast een inhoudelijke rol heeft de rijksoverheid binnen een deregulerende
context in toenemende mate een procesmatige rol. Met name gaat het om het
ordenen en bewaken van het speelveld van instellingen en andere actoren in en
om het onderwijs. Mogelijkheden om actoren in de omgeving van onderwijsinstellingen
te versterken in hun rol als tegenkracht ten opzichte van de onderwijsinstellingen
zijn: het verbeteren van de communicatie tussen instelling en
omgeving, het verbeteren van het beleidsvoerend vermogen van gemeenten,
het verhelderen van de verantwoordelijkheidsverdeling, het actualiseren van de
medezeggenschap en het beter instrumenteren van het klachtrecht.
• Het beleidsvoerend vermogen van instellingen kan worden vergroot via
voorlichting, scholing en door te proberen goede mensen vast te houden met
aantrekkelijke arbeidsvoorwaarden. Daarbij zou gebruik gemaakt moeten worden
van de inzichten uit onderwijsonderzoek over condities voor en kenmerken
van een ontwikkeld beleidsvoerend vermogen. Naarmate het beleidsvoerend
vermogen van instellingen meer is ontwikkeld, kan het bestuur meer de rol van
kwaliteitsbewaker (intern toezicht) gaan vervullen.
• Tot slot wordt in de studie gewezen op het belang van stimulering van samenwerking
en zelfsturing. Samenwerking tussen instellingen en zelfregulering van
de beroepsgroep en de sectoren kunnen bijdragen aan het beleidsvoerend
vermogen, regionale afstemming, de ontwikkeling van beroepsstandaarden en
de ontwikkeling van de kwaliteitszorg.
Overigens heeft de raad mede in relatie tot de studie Dereguleren met beleid recent een
verkenning naar marktwerking in het onderwijs uitgebracht (Onderwijsraad, 2001c). In
deze verkenning De Markt Meester? wordt ingegaan op de balans tussen markt en overheid,
de relatie tussen deregulering en marktwerking in het onderwijs, verschijningsvormen
van marktwerking, trends en effecten van marktwerking. Op basis daarvan worden
thema’s benoemd die volgens de raad belangrijk zijn voor marktwerkingsbeleid. Deze thema’s
hebben te maken met:
• de deregulering van het onderwijsaanbod: inhoudelijke deregulering en lternatieve
vormen van kwaliteitsborging, afbakening van een basispakket onderwijs;
• de regulering van de onderwijsmarkt: verbetering van toetredingscondities tot
20 Onderwijsraad, januari 2002