Wat scholen vermogen - Onderwijsraad

meer ambities. Wat betreft vragen vanuit de maatschappelijke gaat het er om dat de ene
school een meer dynamische en complexe omgeving heeft dan de andere. Het benodigde
beleidsvoerend vermogen verschilt daarmee (zie ook hierna).
2.3.2 KENMERKEN VAN EEN ONTWIKKELD BELEIDSVOEREND VERMOGEN
Het is niet makkelijk om precies te bepalen wat een ontwikkeld beleidsvoerend vermogen
inhoudt en over hoeveel beleidsvoerend vermogen een school beschikt. Wel kan op basis
van onderzoek iets gezegd worden over kenmerken en dragers van een ontwikkeld
beleidsvoerend vermogen.
Scholen met een betere benutting van de beleidsruimte voeren vaak een integraal beleid
in de zin dat het onderwijskundige beleid en het beheersmatige beleid op elkaar zijn
afgestemd (Gemmeke et al, 1999; Hooge, 1998; Majoor, 2000). Dit klinkt eenvoudiger
dan het is. Integraal beleid wil zeggen dat het nadenken over, vormgeven aan en uitvoeren
van alle aspecten van de school een samenhangend geheel vormen. Daarbij gaat het
om het werk in de klas, onderwijsdoelen, onderwijsinnovatie, personeelsbeleid, financieel
en materieel beleid, het interpreteren en toepassen van overheidsbeleid, samenwerken
met gemeenten, ouders, andere scholen en andere instanties, en niet te vergeten het
eigen kwaliteitsbeleid.
Verwant aan het voorgaande is dat scholen met een ontwikkeld beleidsvoerend vermogen
over een door zowel schoolleiding als personeel gedeelde visie en over realiteitszin
beschikken. Deze scholen hebben de eigen mogelijkheden en beperkingen goed in beeld,
zijn goed in staat om hun doelstellingen te bepalen, weten deeldoelstellingen onderling
af te stemmen en in evenwicht te brengen, en weten uitvoering te geven aan de eigen
doelstellingen.
Verder zijn scholen met een ontwikkeld beleidsvoerend vermogen vaak ook responsiever,
gevoeliger voor externe impulsen, met dien verstande dat ze deze impulsen niet zonder
meer overnemen maar toetsen aan het eigen beleid en de doelstellingen van de school.
Externe impulsen zijn bijvoorbeeld nieuwe ontwikkelingen in de directe omgeving of in
de maatschappij in bredere zin, geboden mogelijkheden voor inhoudelijke en materiële
ondersteuning (bijvoorbeeld subsidiefondsen) of nieuw beleid van de rijksoverheid. De
verwerking, uitwerking en implementatie van deze impulsen gebeuren bij scholen met
een ontwikkeld beleidsvoerend vermogen op een zodanige manier dat ze worden ingebed
in het eigen beleid van de school. Dit betekent dus dat scholen er (beargumenteerd)
voor kiezen bepaalde impulsen wél en andere niet van invloed te laten zijn op de school.
In dit verband kan een vergelijking worden gemaakt met bedrijven en instellingen die in
hun operationeel en strategisch beleid een balans zoeken tussen de interne coördinatie
enerzijds en de externe afstemming met de omgeving anderzijds.
Zoals eerder aangegeven heeft de ene school een meer dynamische en complexe omgeving
dan de andere en verschilt daardoor het benodigde beleidsvoerende vermogen. Met
name is dit van belang voor de responsiviteit die wordt verlangd. Een complexe omgeving
met veel en diverse actoren vereist meer vaardigheden van de school dan een minder
complexe omgeving. Zo heeft bijvoorbeeld een plattelandsschool over het algemeen
meer rust in de omgeving dan een school in een probleemwijk van een grote stad, met
een heterogene leerlingenpopulatie, met tekorten aan leraren, met veel andere scholen en
24 Onderwijsraad, januari 2002