Wat scholen vermogen - Onderwijsraad

Bruijn & Ten Heuvelhof, 1991; zie ook het begin van bijlage 2 van het voorliggende
advies):
• De mate van pluriformiteit is afhankelijk van het aantal actoren en het aantal
verschillende actoren dat bij een bepaalde bestuurlijke vorm betrokken is.
• De mate van openheid of geslotenheid is afhankelijk van de mate vrijwilligheid
respectievelijk dwingendheid van de deelname. Wanneer vooraf duidelijk is
welke actoren moeten participeren, is de bestuurlijke vorm gesloten. Een vorm
is open wanneer deelname plaatsvindt op basis van vrijwilligheid en vooraf niet
vaststaat wie zal deelnemen.
• Verder kan sprake zijn van meer of minder wederzijdse afhankelijkheid of
interdependentie. Wanneer er sprake is van een grote onderlinge afhankelijkheid
tussen actoren, wordt de bewegingsvrijheid kleiner. Bij weinig onderlinge
afhankelijkheid is de autonomie groter.
Wat betreft het primair onderwijs wordt ingegaan op een schoolbestuur met één school
(A) en een schoolbestuur met meer scholen (B). Wat betreft het voortgezet onderwijs
wordt gekeken naar drie vormen, namelijk een bestuur met één categorale school (C),
een bestuur met één scholengemeenschap (D) en een bestuur met een groep scholen of
scholengemeenschappen (E). In bijlage 2.1 staat een meer uitgebreide analyse. De hoofdlijnen
zijn als volgt.
EEN SCHOOLBESTUUR MET ÉÉN SCHOOL IN HET PRIMAIR ONDERWIJS (A):
Deze bestuurlijke vorm wordt in de praktijk ook wel aangeduid als ‘éénpitter’. Vergeleken
met andere bestuurlijke vormen is hier het aantal betrokken actoren relatief klein, zijn er
relatief weinig verschillende typen actoren en zijn de interactiepatronen verhoudingsgewijs
eenvoudig. Op basis van dergelijke kenmerken is deze vorm te typeren als
verhoudingsgewijs weinig complex. De pluriformiteit is namelijk relatief gering; intern is
er een relatieve geslotenheid (in die zin dat vooraf steeds duidelijk is welke actoren bij
welke processen betrokken zijn) en er zijn verhoudingsgewijs weinig onderlinge afhankelijkheden.
Men is in theorie wel sterk afhankelijk van elkaar, maar in de praktijk is de
schoolleiding doorgaans de centrale actor die relatief autonoom opereert. Met name
wanneer bestuur en ouders zich weinig bij de school betrokken tonen, is het functioneren
van de school sterk afhankelijk van de schoolleiding. Een voordeel hiervan is de hoge
mate van autonomie; een nadeel is de hoge werklast voor de schoolleiding.
EEN SCHOOLBESTUUR MET MEER SCHOLEN IN HET PRIMAIR ONDERWIJS (B):
Vergeleken met de vorige bestuurlijke vorm is de vorm van een schoolbestuur met meer
scholen te kenmerken als meer pluriform, intern meer open en met meer onderlinge
afhankelijkheden. De autonomie van afzonderlijke scholen is geringer dat bij een bestuur
met één school, men heeft immers zowel met het bestuur als met collega-scholen van
het bestuur te maken. Daar staat als voordeel tegenover dat de situatie met meer scholen
onder één bestuur minder kwetsbaar is. Dat laatste geldt met name in relatie tot de
spreiding van financiële risico’s en in situaties waarin schoolleiders elkaar wederzijds
ondersteunen en bovenschools managers schooloverstijgende taken verrichten en de
schoolleiders ondersteunen.
EEN SCHOOLBESTUUR MET ÉÉN CATEGORALE SCHOOL IN HET VOORTGEZET ONDERWIJS (C):
Deze bestuurlijke vorm in het voortgezet onderwijs is op hoofdlijnen vergelijkbaar met
de situatie van één school onder één bestuur in het primair onderwijs (A): weinig pluri-
Wat scholen vermogen
69