Wat scholen vermogen - Onderwijsraad

Wat betreft bestuurlijke samenwerking gaat het volgens gegevens van het Cfi in
2000/2001 in het voortgezet onderwijs om 55 bestuurlijke samenwerkingsverbanden,
waarbij in totaal 168 besturen betrokken zijn.
2.1.3 ANALYSE
Door de schaalvergroting van scholen en besturen is de variëteit aan verschijningsvormen
van besturen en hun scholen toegenomen. Elke vorm heeft bepaalde kenmerken en
voor- en nadelen. Om daarvan een indruk te krijgen worden in deze paragraaf verschillende
van deze vormen geanalyseerd. Het begrippenkader daarvoor is aangegeven in het
begin van deze bijlage. Aan de hand van kenmerken van de onderlinge verhoudingen en
de complexiteit van de omgeving worden de bestuurlijke vormen getypeerd in termen
van pluriformiteit, openheid/geslotenheid en interdependenties. De analyse is toegespitst
op vijf vormen: schoolbesturen met één po-school (A), schoolbesturen met meer po-scholen
(B), schoolbesturen met één categorale vo-school (C), schoolbesturen met één scholengemeenschap
(D) en schoolbesturen met een aantal vo-scholen en/of scholengemeenschappen
(D). De analyse is gebaseerd op informatie uit de voorafgaande paragrafen
2.1.1 en 2.1.2, en op gesprekken met schoolbesturen, schoolleiders, wethouders en vertegenwoordigers
van besturenorganisaties. De analyses geven min of meer ideaaltypische
situaties weer, in de praktijk zijn er per vorm allerlei variaties. Paragraaf 6.1.2 van
dit advies is op deze analyse gebaseerd.
SCHOOLBESTUREN MET ÉÉN SCHOOL IN HET PRIMAIR ONDERWIJS (A)
Bij besturen met één school is het aantal betrokken actoren relatief klein: de bestuursleden,
de schoolleiding, leraren, leerlingen en ouders. Vaak zijn er ook relatief weinig verschillen
tussen de actoren (bijvoorbeeld qua opvattingen over de school). Door het geringe
aantal actoren en de geringe verscheidenheid kunnen de interactiepatronen in het
algemeen als relatief eenvoudig getypeerd worden en is onderlinge afstemming vrij makkelijk
te realiseren. De mate waarin het schoolbestuur, ouders en leraren feitelijk invloed
hebben op de school, verschilt per situatie. In sommige gevallen treedt bijvoorbeeld het
bestuur nadrukkelijk op de voorgrond en in het andere geval stuurt het bestuur op
afstand, worden veel zaken aan de schoolleiding (directeur, tweehoofdige directie of
directeur en adjunct) overgelaten en is de afstand tussen bestuur en leraren relatief
groot. Bij sturing op afstand wordt van de schoolleiding verwacht als generalist(en) leiding
te geven aan de school. Het voordeel hiervan is dat de schoolleiding ‘de touwtjes in
handen heeft’ en de school redelijk autonoom kan functioneren. Een nadeel is echter dat
de werkdruk van de schoolleiding vaak relatief hoog is en dat door het gebrek aan impulsen
van anderen de schoolleiding een stempel drukt op de school. Naarmate het bestuur,
ouders en/of leraren zich explicieter bezig houden met de school is het interactiepatroon
complexer. Er moet meer worden geïnvesteerd in consensusvorming. Een voordeel van
een actieve en kritische opstelling van bestuur, ouders en leraren is dat ze sparring partner
voor de schoolleiding kunnen zijn en de schoolleiding kunnen ondersteunen.
De omgeving van een bestuur met één school is doorgaans vrij overzichtelijk en weinig
complex. Bestuur en school hebben beide vrij rechtstreeks met de bestuurlijke omgeving
te maken. De schoolleiding is het aanspreekpunt of de schakel tussen school en
sociale omgeving. De professionele omgeving bestaat uit scholen van andere besturen en
andere instanties. Wel is aannemelijk dat een school die als enige onder een bestuur valt
meer concurrentie ondervindt dan scholen die met meer scholen onder een bestuur
B.2-8 Onderwijsraad, januari 2002