Wat scholen vermogen - Onderwijsraad

6.1.4 SAMENWERKING
Naast schaalvergroting door fusie van scholen en van besturen is er in toenemende mate
sprake van samenwerking van scholen en besturen onderling en met andere instanties.
Sommige samenwerkingsvormen zijn verplicht gesteld door de rijksoverheid (bijvoorbeeld
WSNS), andere zijn niet verplicht maar worden wel gestimuleerd (bijvoorbeeld
netwerken havo/vwo in het kader van de Tweede Fase). Mede in dat verband levert de
ene vorm meer spanning op in relatie tot de autonomie van scholen dan de andere.
Verder kunnen bepaalde vormen gezien worden als een mogelijk alternatief voor
schaalvergroting via fusie. In paragraaf 6.2 wordt hierop nader ingegaan.
Hier volgt een overzicht van verschillende vormen van samenwerking waarbij scholen
voor primair en voortgezet onderwijs zijn betrokken. Het begrippenkader komt overeen
met dat in paragraaf 6.1.2: de vormen worden getypeerd naar hun pluriformiteit,
openheid/geslotenheid en interdependenties. In bijlage 2.2 staat een meer uitgebreide
beschrijving en analyse. 22
SAMENWERKING BINNEN HET ONDERWIJS
In het kader van bestuurlijke krachtenbundeling (op basis van de stimuleringsregeling
BKB) kunnen besturen voor po en besturen voor vo kiezen voor fusie of samenwerking.
Samenwerking - waar het hier om gaat - is een lichtere vorm dan fusie. Als bestuurlijke
vorm is een samenwerkingsverband weinig pluriform (eenvormig dus) en overzichtelijk.
Kenmerkend is dat alle betrokken schoolbesturen op basis van vrijwilligheid aan het
samenwerkingsverband deelnemen. Hiermee is deze samenwerkingsvorm een vrij open
vorm. In principe is de wederzijdse afhankelijkheid beperkt tot personele en materiële
zaken. De autonomie van de samenwerkingspartners blijft zo meer intact dan bij fusie.
Samenwerkingsverbanden WSNS zijn door de rijksoverheid verplichte vormen van samenwerking
en zijn daarom gesloten te noemen. Als zodanig zijn het redelijk overzichtelijke
en weinig pluriforme vormen van bestuurlijke inrichting. Door de gedeeltelijke geografische
overlap tussen samenwerkingsverbanden onderling en tussen WSNS-regio’s en de
werkgebieden van besturen, is de situatie in de praktijk toch vaak meer complex en
pluriform. In geval er afstemming plaatsvindt met het gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid
(GOA-beleid) wordt de situatie nog complexer en pluriformer. Voor zover
het gaat om zorgleerlingen wordt de autonomie van scholen beperkt door de samenwerking;
ze zijn wederzijds afhankelijk van elkaar vanwege de onderlinge verdeling van
leerlingen.
Een op hoofdlijnen met samenwerkingsverbanden WSNS vergelijkbare vorm van samenwerking
is die tussen vmbo en speciaal voortgezet onderwijs (svo) in het kader van de
zorgstructuur (zie bijlage 2.2).
Havo/vwo-netwerken zijn netwerken van leraren waarin zij elkaar kunnen ondersteunen
bij het vormgeven van de tweede fase havo/vwo. Een vergelijkbare samenwerking is er
in de zogeheten vmbo-netwerken. Deze netwerken worden gekenmerkt door een geringe
pluriformiteit en geringe onderlinge afhankelijkheden. Meestal zijn het open netwerken
22 Daarnaast geeft ook Huisman (2001) een overzicht van verschillende samenwerkingsmogelijkheden voor scholen, daar met
name vanuit juridische optiek.
Wat scholen vermogen
73