Wat scholen vermogen - Onderwijsraad

Het lerarenbeleid zoals de rijksoverheid dit de laatste jaren voert (zie paragraaf 5.1.1)
draagt bij aan mogelijkheden voor professionalisering van leraren en de interne organisatie
van de school. In aanvulling daarop merkt de raad op dat het ook mogelijk zou
moeten zijn om onderwijspersoneel op uitzendbasis in te huren. Binnen het huidige systeem
van de onderwijswetgeving kunnen in basisscholen en scholen voor voortgezet
onderwijs leraren slechts werkzaam zijn op grond van een dienstbetrekking met het
schoolbestuur. Dit zou inhouden dat het inhuren van uitzendkrachten als leraar niet is
toegestaan (Huisman & Vermeulen, 1999). Met het oog op het lerarentekort, maar ook
met het oog op autonomievergroting, verdient het aanbeveling die mogelijkheid uitdrukkelijk
te openen, uiteraard onder handhaving van de benodigde bekwaamheid (zie ook
Eijlander et al, 2001, p.10).
De professionaliteit van leraren en de interne organisatie van scholen kunnen verder met
name worden verbeterd door een aantal, onderling duidelijk verbonden instrumenten. In
het navolgende worden deze instrumenten toegelicht. Alle hebben te maken met de professionaliteit
en betrokkenheid van leraren en teams, met mogelijkheden voor leraren en
teams om zelf initiatieven te nemen. De hantering van deze instrumenten is met name
een taak voor de scholen zelf; de rijksoverheid kan het gebruik ervan wel faciliëren, stimuleren
en monitoren, maar heeft geen direct regulerende rol te vervullen.
Een eerste belangrijke instrument is scholing van leraren in het kader van hun professionele
ontwikkeling en loopbaanmogelijkheden. Zoals de raad stelt in zijn advies over het
wetsvoorstel beroepen in het onderwijs zouden scholen de ruimte moeten hebben om
integraal personeelsbeleid vorm te geven en zouden ze in dat verband leraren (en ook
andere personeelsleden) expliciet de gelegenheid moeten bieden de eigen bekwaamheid
op peil te houden en verder te ontwikkelen. Dat kan bijvoorbeeld via tijd voor scholing
binnen werktijd (Onderwijsraad, 2001b). Andere instrumenten zijn:
• intervisie, supervisie en (peer-)coaching ;
• beroepsstandaarden voor leraren;
• betrokkenheid van leraren bij de besluitvorming;
• interne kleinschaligheid; en
• gezamenlijk werken aan onderwijsvernieuwingen.
5.2.1 INTERVISIE, SUPERVISIE EN (PEER-)COACHING
Verschillende werkvormen kunnen er aan bijdragen om de professionele ontwikkeling
van leraren te stimuleren. Intervisie of groepsintervisie houdt in dat een groep leraren
het eigen functioneren analyseert en problematiseert. De bedoeling is om meer inzicht in
het eigen handelen en leren te verwerven. In het geval niet leraren onderling maar een
supervisor dat leerproces begeleidt, spreken we van supervisie. Wanneer de begeleiding
op individuele basis plaatsvindt en gepaard gaat met lesobservaties en nabesprekingen
door een leidinggevende/supervisor, spreken we meestal van ‘coaching’. Wanneer een
collega-leerkracht coacht, spreken we gewoonlijk van ‘peer-coaching’ (Verbiest, 2000).
De verschillende werkvormen kunnen ook worden gecombineerd. In vergelijking tot
spontane uitwisseling van ervaringen zijn de genoemde werkvormen gestructureerd in
de zin dat er bewust tijd voor wordt gepland, een procedure wordt gevolgd en bewaakt,
dat gericht een specifiek probleem wordt onderzocht vanuit verschillende invalshoeken,
en dergelijke. Deze werkvormen vereisen daarom ook aanpassingen van het rooster,
regelen van vervanging, tijd voor overleg en (in verband met dat alles) voldoende finan-
Wat scholen vermogen
57