Willem Vogt - Radioleven

Dit spelletje hield zichzelf aan den gang; vijftigrnaai per
seconde werd de brug geslagen en we~r afgebroken. En
dit gebeurde zóóveel seconden achtereen, als men den seinsleutel
neergedrukt geliefde te houden. Wanrieer bij ~~t electrische
spelletje niet zulke waardevolle nevenverschijnselen
zouden zijn opgetreden, zou men het niet met zooveel volharding
gespeeld hebben. Het rhythmisch verbreken en
sluiten van den stroom bewerkstelligde echter het optreden
van een geheel nieuwen stroom in een tweede ?raa~wikkeling
op den Rumkorffschen klos. Deze draadwikkelmg bevatte
zeer veel meer draad dan de eerste, waarin zich het
onderbrekingsspelletje afspeelde. En de .stroo~ die in ?ie
tweede wikkeling ging vloeien onderscheIdde ZIch va~ dien
in de eerste wikkeling door zijn veel hoogeren electnschcn
druk (spanning). Het verkrijgen van dien hooggespannen
stroomwas nJ. de reden, waarom dit onderbrekingsspelletje
gespeeld werd. Want zulk een hooggespannen stroom kon
men niet direct van een dynamo krijgen.
Deze stroom van de tweede wikkeling werd nu geleid naar
een samenstel van spoelen en condensatoren. En aan dit
samenstel verbonden zat onze vliegerdraad.
Van de spoelen zullen wij niet vertellen. Zij waren in ?ie
dagen niet veel anders van uiterlijk, dan de tegenwoordIge
spoelen. Alleen had men nog niet geleerd om ze van buiskoper
te wikkelen. Maar de ~ondensatoren hadd.en een.vorm,
die men nu niet meer terugvmdt. Het waren kleme Leidsche
fleschjes, 35 cm lang en 2 1 /. cm dik. Een .~eertigta~.v.an die
fleschjes vormden tezamen een z.g. batterIj. Acht rIjtjes van
vijf fleschjes zaten keurig boven elkaar in een contactrek geschakeld.
Deelectrische lading, die deze Leidsche flesschen door den
toevoer van de hooggespannen electriciteit van de secundaire
wikkeling van den Rumkorffschen klos ontvi.ngen, mocht
niet te hoog oploopen, want dan zou de Leidsche fle~ch
"springen". M.a.w. de electriciteit zou zich van het bladtm-
18
bekleedsel aan den binnenkant van de flesch dóór het glas
heen een uitweg banen naar het bladtinbekleedsel aan den
buitenkant. Vóór dat de spanning deze gevaarlijke hoogte
bereikte, moest zij zich door een vonkovergang vereffenen.
Deze overgang geschiedde over een serie zinken electroden.
Zoo konden wij spreken van: ik werk met één vonk, twee
vonken, vijf vonken.
Toegegeven moet worden, dat het vinden van de juiste
vonkopening niet altijd even snel en gemakkelijk ging.
Menige Leidsche flesch is er dan ook gesneefd.
Wij verwierven vaardigheid in het beoordeelen van het
geluid van de vonk. Een vaardig automobilist hoort tegenwoordig
aan het zoemen van zijn motor of hij goed "loopt".
Daaris een oogenblik, waarop hij zegt: nu is 't in orde. Welnu,
wij radiotelegrafisten hoorden aan 't sappige geknetter
van de vonken tusschen de zinken electroden of de vonk
goed was of niet. Zat er in dat geknetter een zekere aarzeling,
een niet nader definieerbare onregelmatigheid, dan hielden
wij ons hart vast voor de "fleschjes". Want wij hadden er niet
te veel in reserve en wanneer eenmaal die verraderlijke violette
vlammetjes buiten om het bladtin speelden, dan was het
hommeles en dan zuchtten wij: Halt Luitenant! Er is er
eentje "doorgepiept". Eneen doorgepiepte flesch kon worden
weggegooid. Er was geen kruid voor gewassen.
• • •
Iedereen zal uit het beschreven verloop van zaken begrepen
hebben, dat wij door den luitenant al aardig "draadloos"
waren bijgewerkt. Wij hadden in den trein en op het
arbeidsveld "theorie" genoten. Wij hadden geleerd, dat de
natuurkundige processen, die bij de draadlooze telegrafie
optraden, van geheel andere orde waren, dan die bij het
gewone telegraafverkeer. Het waren veel ingewikkelder
processen en ook, wanneer men ze eenmaal begreep: veel
19