102 <strong>De</strong> <strong>cultuur</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>lezen</strong> - Slotbeschouwing Nederlandse Taalunie
Slotbeschouwing Nederlandse TaalunieIn <strong>het</strong> beleid <strong>van</strong> de Nederlandse Taalunie staat de taalgebruiker centraal. Precies omwille<strong>van</strong> deze oriëntatie is binnen de Taalunie dan ook de wens ontstaan om inzicht te krijgenin de functies <strong>van</strong> <strong>lezen</strong>. Welke functies, welke behoeften vervult <strong>lezen</strong>? Op welke manierkan de Taalunie haar leesbeleid toespitsten op deze behoeften? Op welke manier wordeneen persoon of een samenleving beter <strong>van</strong> <strong>lezen</strong>? En omgekeerd: wat mist een persoon dieniet leest? Wat gaat er verloren in een samenleving waarin niet meer ge<strong>lezen</strong> wordt?<strong>De</strong> bijdragen in deze publicatie brengen verschillende inzichten over <strong>lezen</strong> en lees<strong>cultuur</strong>in beeld. Zij bevatten niet allemaal expliciete conclusies of concrete handreikingen, tochkunnen ze helpen bij <strong>het</strong> formuleren en uitvoeren <strong>van</strong> een leesbeleid. Aan zo’n leesbeleidwil de Taalunie de komende jaren werken, in samenspraak met de mensen die dagelijks temaken hebben met <strong>lezen</strong>, lees<strong>cultuur</strong> en de veranderingen daarin. Wat kunnen we lerenuit deze publicatie, hoe moeten ‘professionals’ met deze inzichten omgaan en wat betekenenze voor de activiteiten <strong>van</strong> de Nederlandse Taalunie?Lezen omvat een breed scala aan betekenis- en zingevende activiteiten. <strong>De</strong> taal, in geschreven/gedruktevorm maar inmiddels ook in andere vormen, is daarbij <strong>het</strong> uitgangspunt.Vele waarden die de westerse wereld koestert als ‘essentieel’, zijn ontstaan in nauwe verwevenheidmet de opkomst <strong>van</strong> de lees<strong>cultuur</strong>: ontwikkeling, verdieping, concentratie,ontplooiing, reflectie, inleving, zelfbespiegeling, verbeelding, zingeving en <strong>het</strong> vermogenom zelfstandig een oordeel te vormen. Lezen heeft in de loop <strong>van</strong> de geschiedenis veel verschillendefuncties vervuld. Het is dan ook onwaarschijnlijk dat <strong>het</strong> altijd zal blijven watwij er ons op dit moment bij voorstellen.Wat betekent dit voor de waarden die we aan <strong>lezen</strong> verbinden? Verdwijnen deze waardensamen met <strong>het</strong> <strong>lezen</strong>, leven ze voort buiten de culturele context waarin ze tot ontwikkelingzijn gekomen of leven ze voort binnen een veranderende culturele context?<strong>De</strong> bijdragen in deze publicatie geven geen concrete antwoorden op deze vragen – wellichtis <strong>het</strong> daar nog te vroeg voor. Wél getuigen ze <strong>van</strong> een nuancering <strong>van</strong> <strong>het</strong> pessimisme datvaak hoogtij lijkt te vieren in <strong>het</strong> debat rond ‘ontlezing’. Voor we echter dieper ingaan opdeze nuancering, staan we kort even stil bij <strong>het</strong> veronderstelde verlies, veroorzaakt doorontlezing.Wanneer mensen spreken <strong>van</strong> ontlezing, maken ze zich in de eerste plaats zorgen om <strong>het</strong>verlies <strong>van</strong> twee specifieke functies <strong>van</strong> <strong>lezen</strong>/literatuur, die conceptueel te onderscheidenzijn, maar in de praktijk dikwijls verweven:• Verlies <strong>van</strong> competenties die <strong>lezen</strong> met zich meebrengtCompetenties als reflectie, ontwikkeling en concentratie zouden gestimuleerd wordendoor <strong>het</strong> <strong>lezen</strong> <strong>van</strong> langere, lineaire en afgeronde teksten.• Verlies <strong>van</strong> de historische dimensie en de bindende functie <strong>van</strong> <strong>lezen</strong>Lezen geeft toegang tot <strong>het</strong> geheel <strong>van</strong> kennis en tot de verhalen die de mensheid totnogtoeheeft bedacht en genoteerd, met andere woorden tot de historische traditie.Door ontlezing dreigen we deze toegang te verliezen. Dit historische argument is nauwverbonden met de vrees voor <strong>het</strong> verlies <strong>van</strong> <strong>lezen</strong> en literatuur als bindende factor innationaal, Europees of cultureel verband.Het betreft hier fundamentele doelen <strong>van</strong> onderwijs en belangrijke kenmerken <strong>van</strong> burgerschapin de westerse wereld, doelen en kenmerken die we niet willen verliezen. Toch zijnnuancering en precisering <strong>van</strong> voorgaande eigenschappen <strong>van</strong> <strong>lezen</strong> op z’n plaats.Kwaliteiten <strong>van</strong> <strong>lezen</strong><strong>De</strong> band tussen <strong>lezen</strong> en reflectie, verdieping en ontwikkeling bestaat ontegenzeggelijk,maar <strong>lezen</strong> heeft hierop geen alleenrecht. Lezen deelt deze band immers met andere (deels)talige (kunst)vormen en activiteiten zoals film, games, internet en televisie. <strong>De</strong> elektronischemedia zijn essentiële zingevers <strong>van</strong> onze tijd geworden. Het verdient aanbeveling omde hierboven aangehaalde kwaliteiten niet alleen in relatie tot <strong>lezen</strong>, maar ook in relatie<strong>De</strong> <strong>cultuur</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>lezen</strong> - Slotbeschouwing Nederlandse Taalunie103
- Page 4 and 5:
Het essay van Ronald Soetaert benad
- Page 6 and 7:
De cultuur van het lezen
- Page 8 and 9:
De cultuur van het lezen
- Page 10 and 11:
De cultuur van het lezen
- Page 12 and 13:
10 De cultuur van het lezen
- Page 14 and 15:
schijnsel. Zoals het hoofdpersonage
- Page 16 and 17:
14 De cultuur van het lezen
- Page 18 and 19:
geleerd op de oorlogen van de Ooste
- Page 20 and 21:
Over die keuze tussen leerstof en l
- Page 22 and 23:
De verschillende geletterdheden roe
- Page 24 and 25:
en/of cultuur om te onderhandelen o
- Page 26 and 27:
Deze way of life impliceert een aan
- Page 29 and 30:
Hoofdstuk 6Perspectieven op kunstkr
- Page 31 and 32:
59. Kruithof: 2004, p. 175.We besef
- Page 33 and 34:
Hoofdstuk 7Perspectieven op functie
- Page 35 and 36:
• diepere verbanden in de werkeli
- Page 37 and 38:
Wie een rol speelt, kan volledig op
- Page 39 and 40:
Literatuur en realiteitLaten we op
- Page 41 and 42:
Swann in de problemen: ‘“Iets a
- Page 43 and 44:
Een tekst op een fundamentalistisch
- Page 45 and 46:
Hoofdstuk 8Perspectieven op de mass
- Page 47 and 48:
Film, televisieFilm, televisie en v
- Page 49 and 50:
familie-uitje: ‘Dus daar gingen z
- Page 51 and 52:
Hoofdstuk 9Perspectieven op digital
- Page 53 and 54: anders kunnen schrijven en lezen. D
- Page 55 and 56: weblogs bevatten links naar andere
- Page 57 and 58: naar weblogs met een meerwaarde, me
- Page 59 and 60: Hoofdstuk 10Perspectieven op cultuu
- Page 61 and 62: Hoofdstuk 11Perspectieven op leesbe
- Page 63 and 64: filmingen van de werken van Jane Au
- Page 65 and 66: Strategieën voor leesbevorderingEr
- Page 67 and 68: Hoofdstuk 12BesluitSoms vraag ik aa
- Page 69 and 70: with the dead.’ In zijn zoektocht
- Page 71 and 72: ekomen van een andere blik op probl
- Page 73 and 74: BibliografieAltieri, C. (1984), ‘
- Page 75 and 76: Mamadout, V., Soetaert, R., Top, L.
- Page 77 and 78: Nederlandse TaalunieDe empirische b
- Page 79 and 80: De empirische blikDe theoretische v
- Page 81 and 82: In het korte bestek van deze public
- Page 83 and 84: BibliografieAndringa, E. (1989),
- Page 85 and 86: Nederlandse TaaluniePerspectieven v
- Page 87 and 88: Perspectieven vanuit de onderwijspr
- Page 89 and 90: Een bijzonder goed voorbeeld van ee
- Page 91 and 92: Maar ook het klaagdiscours rond ond
- Page 93 and 94: ook dat de gedeelde kennis rond lit
- Page 95 and 96: BibliografieHaraway, D.J. (1997), M
- Page 97 and 98: Nederlandse TaalunieDe humanistisch
- Page 99 and 100: De humanistische faktorDe tradition
- Page 101 and 102: Lezen is zingevingDe kern van het l
- Page 103: Nederlandse TaalunieSlotbeschouwing
- Page 107 and 108: Voor een deel betekent literatuuron
- Page 109 and 110: Nederlandse TaalunieAppendixVerslag
- Page 111 and 112: AppendixVerslag rondetafelbijeenkom
- Page 113 and 114: enkel reflectie. Wordt dit positiev
- Page 115 and 116: • Het afhaakmoment ligt in de pub
- Page 117 and 118: gelezen - Rondas verduidelijkt dat
- Page 119 and 120: Koen Jaspaert stelt dat we in 2025
- Page 121 and 122: Index1984 46, 50, 105AAbout a Boy 4
- Page 124: adresLange Voorhout 19Postbus 10595