De cultuur van het lezen - Taalunieversum

Op zoek naar een definitie vergelijken veel onderzoekers dit nieuwe genre met de traditioneleliteraire genres. Weblogs zijn een nieuwe vorm van literatuur, waarbij het ‘nieuwe’ isingebed in bekende genres zoals het dagboek, de column, de brief, de roman of het essay.Vaak wordt de volgende retoriek gebruikt: als deze kunstenaar vandaag had geleefd, hadhij zeker een weblog gemaakt. Van deze redenering zijn vele voorbeelden te vinden:‘Als Multatuli had geleefd in onze eeuw, zou hij een website hebben bijgehouden. Voor deschrijver van zeven bundels Ideeën zou het web het ideale medium zijn geweest. Op hetweb verwacht immers niemand dat een publicatie zich beperkt tot één enkel onderwerp ofgenre. De mogelijkheden van onmiddellijk contact met het publiek, van direct reageren opgebeurtenissen, van verwijzen naar andere publicaties – ze zouden hem zeker hebben aangesproken.’Of: ‘Ik moet bij weblogs altijd denken aan de manier waarop Louis Paul Boonzijn romans voorbereidde in de dagelijkse Boontjes. Een nieuwe Boon wordt, denk ik, overeen aantal jaar, eerder onder de weblogs dan in de boekliteratuur gevonden.’De relatie tussen dagboek en weblog werd manifest toen het werk van een van de stamvadersvan het dagboekgenre, Samuel Pepys, als weblog werd gepubliceerd. Pepys hield eengroot deel van zijn leven nauwgezet een dagboek bij. Dat boek werd getransformeerd toteen weblog op www.Pepsydiary.com – ondertussen kan men trouwens ook het dagboekdownloaden op Gutenberg (www.gutenberg.net).DagboekWat de vorm betreft doet de weblog inderdaad denken aan het dagboek. De verschillen dieer zijn hebben vooral te maken met de nieuwe drager: door een andere drager dan het boekwordt het dagboek gedemocratiseerd. Het privé-domein van De Arbeiderspers wordt incyberspace een sociaal domein. De productiemiddelen van de weblog zijn in handen van degebruiker die tegelijkertijd uitgever wordt. Iedereen is een dagboekschrijver met een potentieelpubliek dat onmiddellijk kan reageren.We zien de gevolgen in een niet-aflatende stroom van notities, bedenkingen en getuigenissenop internet. Het dagboek als literair genre wordt daardoor niet enkel gedemocratiseerd,maar ook getrivialiseerd. De herhaling van een bepaalde vorm en bepaalde inhoud leidtimmers tot de uitholling van het genre.ReisverhaalUit de literaire cultuur kenden we al de Bildungsreise, de verhalen van de grand tour en dereisverhalen. Vooral het reisverhaal krijgt een tweede leven op internet. Tegenwoordigpresenteren reizigers hun verhalen op het internet in de vorm van een fotoalbum of reisdagboek.De digitalisering beïnvloedt niet alleen de manier waarop we reizen plannen,maar ook de verslaggeving over deze reizen. Verslaggeving die soms het reizen stuurt,doordat sommigen hun verslag dagelijks bijhouden en hun foto’s bijna gelijktijdig presenteren– de weblog structureert de reis.ColumnIn een column heeft een schrijver aandacht voor het persoonlijke, voor ‘alledaagse dingenof voorvallen’ – aldus Van Dale. De column is in kranten tot een literair genre uitgegroeid.Campert/Mulder (in De Volkskrant) en Camps/DeWulf (in De Morgen) worden geïnspireerddoor het kleine, het terzijde. Maar ook in de literatuur heeft de column een positie verworven,dankzij Carmiggelt en Bomans (als vaders van het genre), Battus/Grijs, Koot, et cetera.Sommige columnisten hebben de overstap gemaakt naar de weblog, zoals Wim de Bie metBieslog.Opnieuw worden we geconfronteerd met de gevolgen van de democratisering. Door hettechnologisch comfort van internet kan iedereen columnist worden. Vanuit een literairkritischperspectief wordt daarom vaak over de weblog gesproken als over een plaag: menbetreurt dat zich binnen de ‘hoge kunst’ genres hebben ontwikkeld die door de massacultuurzijn overgenomen.Democratisering en trivialiseringWant wat gebeurt er als iedereen een dagboek bijhoudt? Als iedereen columnist wordt?Dan verdwijnt het unieke, het verrassende, de ‘schok van herkenning’ – zoals Gompertsliteratuur karakteriseerde. Maar waarschijnlijk gaan lezers uiteindelijk toch weer op zoek54 De cultuur van het lezen