De cultuur van het lezen - Taalunieversum

Wanneer Linde van den Bosch nogmaals vraagt wat lezen dan eigenlijk oplevert, verzetLuc Devoldere zich tegen het utilitaristische karakter van de vraag. De meetbare effectenvan lezen zijn onmogelijk scherp te krijgen. Koen Jaspaert verduidelijkt dat ‘opleveren’breder dan in de materialistische zin moet gedefinieerd worden. Wanneer talloze mensenbezig zijn met het stimuleren van lezen, stelt zich automatisch de vraag waarom dat gedaanwordt en wat het effect hiervan is. Dat we door te lezen ‘betere reflecteerders’ worden is eenal te eenvoudig antwoord op de vraag naar de functies van lezen.Dick Schram merkt op dat de vraag naar de functie van het lezen van literatuur ook eenempirische dimensie heeft. Er is onderzoek gedaan naar de effecten van het lezen, hoeschaars ook. Resultaten van dat onderzoek zouden een element in de discussie kunnenzijn. Een van de vaststellingen is bijvoorbeeld dat het effect van het lezen van een tekst ofeen genre teksten niet gelijkgesteld kan worden aan de interpretatie van de vorm en inhoudvan die tekst(soorten). Het is verder de vraag of bepaalde functies die aan het lezen vanliteratuur worden toegeschreven wel specifiek zijn voor lezen of zij ook niet door anderemedia kunnen worden vervuld. Meer in het algemeen pleit Schram er voor om de resultatenen mogelijkheden van empirisch onderzoek in de discussie te betrekken. Dit is belangrijkvoor de legitimering van het literatuuronderwijs en de leesbevordering. Feit is dat bij beidevormen van interventie de vraag naar het effect telkens weer opduikt.Volgens Jan-Hendrik Bakker heeft lezen wel een materialistisch nut. Hij haalt Houellebecqaan die beweert dat de werkelijkheid een grote supermarkt is waarin we ons staandemoeten houden. Literatuur is een relatief traag medium en biedt de mogelijkheid om onste onttrekken aan de enorme golf van prikkels die ons dagelijks overspoelt. Lezen scheptmeer ruimte dan andere media. Alleen al door de tijd en concentratie die een boek van eenlezer vraagt zijn deze lezers minder beschikbaar voor de eindeloze consumptieve ratrace.Houellebecq noemt dit een vorm van ‘koude revolutie’.Kris Humbeeck noemt het onderzoek naar het ‘nut’ van lezen een geïnstitutionaliseerdevorm van paniek. De droom van de vrije, reflecterende mens is een erfenis uit het verledenwaar tegenwoordig geen mens meer in gelooft. Toch blijven we deze idealen met onsmeezeulen. Vandaag zoeken we naar de unieke functie van de literatuur, terwijl ze die waarschijnlijkniet heeft! Frank van Dixhoorn merkt op dat wiskundigen zich nooit de vraagstellen waarom mensen in hun verdere leven nooit meer aan wiskunde doen. Enkel omtrenthet lezen koesteren we deze vorm van melancholie. De hardnekkigheid waarmee de vraaggesteld wordt, is een signaal.2. Waarom haken lezers af?2.1 Statement Annemie LeysenAnnemie Leysen biedt enkele mogelijke verklaringen voor afhaakgedrag:• Door te lezen kijken we anders tegen de wereld aan. Mensen die niet lezen hebben nooitgeleerd dat de wereld er anders kan uitzien; dit zou een oorzaak van afhaken kunnenzijn.• Er is een overaanbod aan alternatieven. Als we naar een film kunnen kijken, die onsnaast woord ook beeld en geluid biedt, waarom zouden we dan nog naar een boekgrijpen?• Lezen is niet meer verankerd in ons dagelijkse leven waarin drukke agenda’s de hoofdrolspelen. Alles is lifestyle geworden, literatuur past niet in die tendens.• De jeugd wordt opgezadeld met een canon die de leeslust niet bevordert.• Er is een overaanbod aan boeken; een geschikt boek is moeilijk te vinden.2.2 Statement Majo de SaedeleerIn Vlaanderen wordt de canon steeds minder opgedrongen. Leerkrachten laten leerlingensteeds vaker vrij in hun keuze. Toch haken vele jongeren af. Ook Majo de Saedeleer biedtenkele mogelijke verklaringen voor dit afhaakgedrag:• ‘Geen tijd’: dit betekent dat ze er geen tijd voor willen maken of niet weten wat ze moetenlezen. Hierin schuilt de taak van de leesbevorderaars: zij moeten op het juiste momenthet juiste boek aanreiken. Zo worden lezers gegrepen vanuit hun eigen belangstelling.112De cultuur van het lezen - Verslag rondetafelbijeenkomst ‘Functies van lezen’, 23 juni 2005, Den Haag