De cultuur van het lezen - Taalunieversum

filmingen van de werken van Jane Austen, Shakespeare, Boon of Mulisch. Er is zelfs eenomgekeerde trend te noteren: de bewerking van een film tot een roman. Toch kunnen weons, zoals eerder gezegd, afvragen of de invloed van literatuur op de massamedia een louterpositieve ontwikkeling is.DoelgroepIn principe sluit leesbevordering niemand uit als doelgroep. Toch zijn er specifieke doelgroependie bijzondere aandacht vragen, omdat het lezen van literatuur of het lezen vankwaliteitsvolle teksten niet vanzelfsprekend tot stand komt. Deelname aan cultuur isimmers in hoge mate afhankelijk van het onderwijsniveau en de socio-professionele statusvan het gezin.Hoe vroeger de deelname, hoe groter de kans dat deze blijft bestaan en groeit. Een belangrijkedoelgroep zijn dus de jongeren. Het leesonderricht start vanaf vijf of zes jaar. In dieperiode vormt het kind zich een beeld van het nut van lezen en schrijven, en dit inzicht– het ‘willen leren/lezen’ – is zeer belangrijk. Kinderen worden niet geletterd geboren,ze worden geletterd in een sociale omgeving. Hoewel formele instructies van groot belangzijn, komt de ontwikkeling toch vooral op gang door het schrijven en lezen in de dagelijksecontext. Die eerste confrontatie is van essentieel belang: ‘Young children's “scribbling” or“re-enactments” of books may be unconventional by adult standards, but such actions playimportant roles in the child's continuing development.’ 150Sommige eerste vormen van geletterdheid worden geactiveerd door volwassenen, anderezijn een gevolg van de activiteiten van het kind zelf. Het werd al dikwijls beklemtoond:geletterdheid is een constructie van mensen, kinderen groeien op in een maatschappijwaarin geletterdheid deel uitmaakt van het leven. Terwijl zij hun omgeving exploreren,vinden zij hun eigen vorm van geletterdheid uit, parallel met die van hun directe omgeving.Die ontluikende geletterdheid speelt een rol bij latere keuzes. Zo komt het datleesbevordering veel aandacht besteedt aan jonge kinderen, hun ouders en hun directeomgeving.Ook de school is een belangrijk instrument bij het motiveren van de jeugd. De introductietot het lezen van kwaliteitsvolle teksten en de stimulans tot het participeren aan cultuurgebeuren het best op die momenten dat de vrije tijd dit nog toelaat, met name de momentenwaarop jongeren gewoontes en interesses opbouwen. Vaak wordt de leeftijd vanveertien tot zestien jaar genoemd als een kritisch moment – de verleiding om voor anderevormen van vrijetijdsbesteding te kiezen is heel groot; het lezen wordt bedreigd omdat hetaandacht, inspanning, stilte en tijd vraagt.Wat met de jongeren uit andere dan de traditioneel elitaire richtingen? Leerlingen uit hetberoepsonderwijs en allochtonen, met hun eigen culturele voorkeuren en gewoontes,vragen andere benaderingen van het onderwijs, de cultuursector en – zo beweren sommigen– de kunstenaar. De aandacht voor multiculturele perspectieven is belangrijk.Die aandacht kan vertrekken vanuit de kennismaking met andere literaire tradities of vanuitde confrontatie met de beeldvorming. Literatuur vormt immers een rijke bron van informatieover andere culturen. Maar zoals we gezien hebben bij de kritiek van de culturele studies,kan fictie die andere culturen evengoed verbeelden in stereotypen.150. Teale & Sulzby: 1986, xviii.Welke schrijvers, welke boeken moeten gepromoot worden? Bij een leesbevorderingsprojectin de multiculturele stad New York kon men maar geen consensus vinden over devraag welke roman men gratis zou verspreiden bij het selecteren van een boekenweekgeschenk.In Nederland kwamen klachten over de keuze (geen Nederlandse schrijver maarRushdie), bij het uitdelen van een gratis boek in Vlaanderen vroeg men zich af waarom hetdebuut van Bart Kouba gekozen werd. Kortom: leesbevordering wordt steevast geconfronteerdmet de complexiteit van inhoudelijke keuzes. Wie kiest voor een bepaalde doelgroep,vergeet onvermijdelijk andere doelgroepen op basis van klasse, gender, leeftijd. Bovendienkunnen specifieke probleemgroepen (ziekenhuizen, gevangenissen) bijzondere aandachtopeisen.De cultuur van het lezen61