De cultuur van het lezen - Taalunieversum

taliteit waarover burgers moeten beschikken om zich bewust, kritisch en actief te bewegenin een complexe, veranderlijke en essentieel gemediatiseerde wereld’. De bevordering vanmediawijsheid verdient een prominente plaats op de agenda. In het aangescherpte perspectiefvan de Raad blijft onderwijs zeker een belangrijke speler; de Raad is voorstander van hetaanstellen van mediacoaches in het onderwijs.Koen Jaspaert zet afsluitend een aantal vaststellingen en nieuwe vragen op een rijtje:• Lezen stimuleert de fantasie meer dan andere media.• Men gaat niet op een gelijke manier om met de media: verschillende media lokken verschillendebenaderingswijzen uit.• Hoe zit het met de eerder genoemde reflexiviteit? Bevordert literatuur deze reflexiviteitmeer ten opzichte van andere media?4. Welke plaats zal lezen binnen twintig jaar innemen?4.1 Statement Walter Schlundt BodienWalter Schlundt Bodien is ervan overtuigd dat het verhaal blijft. De informatiedrager zalechter voortdurend evolueren, bijgevolg ook de lezer. Als we terugkijken naar het ontstaanvan de boekdrukkunst, begrijpen we dat deze uitvinding een hele schok was voorde mensen. Zij waren gewend aan een kleurrijke orale vertelling, en werden plots geconfronteerdmet een eendimensionale bundel papier. Volgens Schlundt Bodien zal het e-bookeen belangrijke rol spelen in de toekomst. Verder ziet hij iets ontstaan als ‘het verbeeldeverhaal’ waarin de lezer kan meespelen buiten de dimensies van zijn/haar eigen hoofd.Computergames zijn dit pad al ingeslagen, maar de mogelijkheden zijn voorlopig begrensd.Over twintig jaar spelen we echter met onze medelezers in een holografische ruimte onseigen verhaal. Dit verhaal communiceert met de lezer en de lezer communiceert terug.In Star Trek Voyager wordt deze evolutie nu al gefictionaliseerd: de bemanning kan zich terontspanning terugtrekken in een ruimte waar men een verhaal kan uitkiezen en beleven.Walter Schlundt Bodien voorspelt een enorme stijging van het aantal ‘lezers’ wanneer dezeontwikkelingen reëel worden.4.2 Statement Frank HuysmansFrank Huysmans legt de aanwezigen cijfers voor uit het onderzoek van het Sociaal enCultureel Planbureau. Volgens hem is het onwaarschijnlijk dat er een keerpunt komt in dedaling van het aantal lezers. Niet alleen het lezerspercentage daalt, maar ook het aantal urendat er gelezen wordt. De mensen die blijven lezen vormen een kleine groep. Door een zichdiversifiërend vrijetijdsaanbod ligt het voor de hand dat de vrije tijd over meer verschillendezaken wordt verspreid en de spoeling voor het lezen dunner wordt. Frank Huysmans zietwel een toekomst weggelegd voor combinaties van tekst, beeld en geluid; hybride mediavormenwaarin narratieve structuren centraal staan.4.3 DiscussieKoen Jaspaert hoort een aantal mensen pleiten voor gecombineerde media, een realiteitdankzij de ontwikkeling van nieuwe dragers. Hoe realistisch is het echter om ervan uit tegaan dat deze gecombineerde media zullen ingezet worden voor eendimensionale tekst?Of blijft het boek bestaan?Jan-Hendrik Bakker vindt dat Schlundt Bodiens visionaire holografische ruimte al bestaatop het internet waar verhaalvormen bestaan waarin verschillende deelnemers een rolspelen. Bakker vraagt zich af in hoeverre de vrees voor op hol slaande media bovendienzinvol is. De mens is een speelbal in een geheel van krachten, hij beslist niet autonoom overzijn eigen ontwikkeling. Ook Schlundt Bodien relativeert deze angst voor nieuwe media.Eeuwen geleden stonden mensen even wantrouwig tegenover boeken omdat zij een oralevertelcultuur gewend waren. Mensen zijn geen slaven van de media – we hebben ook lerenomgaan met de computer.Frank van Dixhoorn vertelt dat onderzoek heeft uitgewezen dat de intelligentie gestegen issinds de alomtegenwoordigheid van internet, ondanks het feit dat er minder gelezen wordt.Gert Rijlaarsdam vult aan dat de voornoemde ‘reflexiviteit’ door de nieuwe ontwikkelingenjuist mogelijk wordt voor meer mensen.116De cultuur van het lezen - Verslag rondetafelbijeenkomst ‘Functies van lezen’, 23 juni 2005, Den Haag