De cultuur van het lezen - Taalunieversum

Tijdens het rondetafelgesprek van de deskundigen uiten enkelen onder hen hun onzekerheidover wat precies inhoud en doelstelling van literatuuronderwijs zou moeten zijn:Wat moet de doelstelling zijn van de docent? Leesplezier of kennisoverdracht?(Jan-Hendrik Bakker)We moeten ons afvragen wat waard is om geleerd te worden en wat waard is om voor te vechten.(Ronald Soetaert)De concurrentie van andere vaardigheden is enorm: er moet enorm veel kennis overgebracht worden in zeerweinig tijd. Hoe belangrijk is lezen ten opzichte van andere competenties?(Koen Jaspaert)Repertoire van de gulden middenweg, het compromisOm met die onzekerheid te kunnen leven, kiezen nogal wat leerkrachten voor eenmiddenweg tussen de verschillende perspectieven op didactiek en de inhoud van het literatuuronderwijs.Men zoekt een compromis tussen de autonomie van de leerling en debegeleiding door de leraar:Er dient naar een compromis te worden gezocht tussen autonomie voor en begeleiding van de leerling.Het aanleggen van een ‘leesdossier’ door de leerling zelf, met begeleiding van de leerkracht, lijkt me eenpositieve evolutie.(Jeroen D.)Een compromis tussen traditie en vernieuwing:Daarom zou een taalleraar in mijn opinie kunnen proberen om, naargelang de context, een middenweg tebewandelen tussen beide benaderingen. Een dergelijke visie sluit aan bij de postmodernistische invalshoek:er bestaat geen vaststaande waarheid. Naar analogie met die visie bestaat volgens mij dé juiste benaderingom literatuur en taal te onderwijzen evenmin. De aanpak van literatuuronderwijs is een delicate evenwichtsoefeningdie zou moeten berusten op waardevolle elementen uit de traditie en de vernieuwingsbeweging.(Mieke P.)Bovendien reflecteert het onderwijs ook de waarden die van belang zijn in de maatschappij waarin ze opereert.Vroeger was dat ‘beschaafde’ mensen opleiden, nu zijn zelfstandigheid en emancipatie belangrijker.Het is dus geen wonder dat tegenwoordig vooral leesplezier en creativiteit (wat door de vernieuwers alsbelangrijk gezien werd) in het literatuuronderwijs nagestreefd worden in plaats van de oude literaire analyses.(Helena J.)Het lijkt bovenal de verdienste van de vernieuwingsbeweging in het algemeen dat zij de mogelijkheid heeftgecreëerd om kritische vragen te stellen, niet met het doel alles daarmee kapot te relativeren, maar om eencompromis te vinden tussen oud en nieuw, een compromis waarmee de leerling optimaal gebaat is.(Anneleen P.)BesluitDe dominerende repertoires zijn ongetwijfeld deze waarin gereflecteerd wordt over decanon, cultuur en kennis enerzijds en over de rol van de beeldcultuur anderzijds. Uiteraardhebben die standpunten te maken met onderliggende dichotomieën binnen het onderwijs:leerlinggericht/leerstofgericht; type leraar/type leerling; theoriegericht/praktijkgericht.Tenslotte valt een grote onzekerheid op, geopenbaard in het formuleren van dilemma’sen het stellen van retorische vragen. Van de weeromstuit ontstaat pragmatisme dat zichvertaalt in een repertoire van ‘en’ in plaats van ‘of’; in compromissen met de veelkantigewerkelijkheid.4. Thissen, Neyts & Rowan: 1988.Zijn de hier verzamelde standpunten nu zo verschillend van deze van enkele jaren terug?Hiervoor verwijzen we naar eerder onderzoek door de Nederlandse Taalunie 4 waaruit blijktdat in Vlaanderen het literatuuronderwijs en de canon een ‘natuurlijk’ gegeven is.De daaropvolgende jaren hebben we geregeld onze leraren-in-opleiding bevraagd engeconstateerd dat de dominantie van literatuur afnam met de jaren. Tegelijkertijd ziet men90De cultuur van het lezen - Perspectieven vanuit de onderwijspraktijk