De cultuur van het lezen - Taalunieversum

Perspectieven vanuit de onderwijspraktijkInleidingWie een referentiekader rond de cultuur van het lezen schrijft, heeft een bepaald publiek vancultuurbemiddelaars in gedachten: leraren, leraren-in-opleiding, bibliothecarissen, leeskringbegeleiders,… Hij heeft als auteur ook een bepaald doel voor ogen: een aantal thema’s enmotieven samenbrengen waarnaar men zijn denken en handelen kan richten. Ons essay wildan ook een aanzet zijn om na te denken over de cultuur van het lezen. We willen kijken ofhet beoogde leespubliek zich inderdaad herkent in onze ‘verhalen’, of het die verhalen eerderwil nuanceren en verrijken met de eigen werkelijkheid binnen de cultuur van het lezen.In deze publicatie werd eerst aandacht besteed aan de functies van het lezen van literatuur.Men constateerde dat essentiële functies moeilijk te vinden waren en dat er in plaatsdaarvan sprake is van vele functies voor vele soorten literatuur. Uiteraard hebben ookleraren hun geprefereerde functies bij het lezen van literatuur, functies die aansluiten bijhun eigen literatuuropvattingen. Om zicht te krijgen op de meningen over en perceptiesvan de cultuur- en onderwijspraktijk hebben we studenten gevraagd te reageren op destand van zaken zoals beschreven in de eerste bijdrage van deze publicatie. De reactiesgebeurden via een digitaal forum, dat face-to-face werd verdergezet in de lessen. In wat volgt,presenteren we enkele inzichten uitgaande van de reacties van de lio’s 1 aan de UniversiteitGent – het gaat om een selectie uit een groep van 120 studenten – en van reacties uit deNederlandse lerarenopleiding en leraren uit Nederland en Vlaanderen. Ook inzichtenvanuit het in deze publicatie opgenomen rondetafelgesprek van 23 juni 2005, georganiseerddoor de Nederlandse Taalunie, komen aan bod.Het idee om leraren via een discussieforum en deskundigen via een rondetafelgesprek naarhun mening te vragen was ingegeven vanuit de voordelen die zo’n werkwijze biedt. In discussiegroepenligt de klemtoon op het tot stand brengen van interactie binnen een groeprespondenten, waarbij men niet alleen de opinie van de deelnemers leert kennen maar ookde betekeniskaders opspoort die de deelnemers hanteren. De deelnemers worden immersniet als geïsoleerde enkelingen bestudeerd maar als leden van een ‘gemeenschap’, in ditgeval een vakcommunity. Als mensen praten, doen ze dat op basis van repertoires – ways oftalking – die hen geboden worden door de geschiedenis, de maatschappij of de professioneleomgeving. Hierbij kunnen ze keuzes maken uit verschillende discoursen, bijvoorbeeld hetklaagdiscours over de jeugd, het hypediscours over de nieuwe media, het multiculturelediscours, het globaliseringsdiscours, het nationalistische discours, et cetera. Men kan in onsgeval spreken van ‘interpretatieve repertoires’ 2 . Door de discussie over leesbevordering/literatuuronderwijsretorisch te benaderen, proberen we niet elke mening te beschrijven alseen waarheid van verschillende actoren, maar gaan we na hoe de verschillende repertoiresvan de sprekers bepalend zijn voor hun opvattingen over lezen en de manier waarop hunopvattingen tegelijkertijd ook verschillende repertoires creëren.Bovendien hebben we te maken met een onderzoek dat zich per definitie voortzet, aangeziende verhalen van de leraren centraal staan en voortdurend muteren. Dit spoort met deveranderende status van gedeelde kennis in een voortdurend evoluerende cultuur: ‘None of“us” have any longer the symbolic or material capability of dictating the shape of reality toany of “them”.’ 3 Wat we presenteren is dan ook een onderdeel van lopend onderzoek rondde toekomst van geletterdheid.Repertoire tegenover de canon, literatuurgeschiedenis, natie, …Wanneer men vraagt naar de zin van literatuur, denken veel lio’s nog steeds aan de klassiekeliteraire canon. Toch is er duidelijk tweespalt tussen voor- en tegenstanders. Het wekt geenverwondering dat de voorstanders van de canon vooral ‘kennisoverdracht’ benadrukken:1. In het Vlaamse onderwijs zijn leraren-inopleiding(in wat volgt: ‘lio's’) vaak ook reedsleraren-in-functie.2. Potter & Wetherell: 1987, p. 138.3. Haraway: 1997, p. 199.Het kennismaken met de klassiekers is niet altijd even plezierig maar volgens mij wel van belang voor dealgemene ontwikkeling, zowel van kennis over de wereld als van een gevoel voor esthetiek, waarin we de rolvan het verleden nu eenmaal niet kunnen verloochenen.(Tine D.)De cultuur van het lezen - Perspectieven vanuit de onderwijspraktijk85