De cultuur van het lezen - Taalunieversum

naar weblogs met een meerwaarde, met een verrassend perspectief in vorm of inhoud.Die evolutie speelt zich voor onze ogen af: de weblog als een nieuwe vorm van essayistiek,als een ruimte waarin men met taal in de ruimste betekenis van het woord (woord, beeld,klank) experimenteert: links, reacties van lezers, invoegen van (bewegende) beelden, spelenmet lay-out, et cetera. Op de een of andere manier lijken we het niet te kunnen laten ookvoor ‘alternatieve genres’ als weblogs hiërarchieën te creëren, canons op te stellen.In elk geval is het zo dat we uit de stroom van weblogs kunnen opmaken dat de literaireverbeelding niet verdwenen is. We blijven vertellers van verhalen waarin we op zoek gaannaar ordening en betekenis. Leesbevordering en literatuuronderwijs kunnen inspelen op detrend van weblogs. Zoals ik in een krant las als commentaar op een weblog: ‘Daar kan geencultuurpessimist tegenop.’Weblog als kritiekWeblogs kunnen gelezen worden als een manier van participatie aan cultuur en kunst, literatuurin het bijzonder. Deelnemen is selecteren, informeren, interpreteren, evalueren endiscussiëren over en rond het lezen van literatuur. De functies van de kunstkritiek die wehierboven geïnventariseerd hebben, worden nu gedemocratiseerd.De evolutie die zich voltrekt is merkwaardig: terwijl de kunstkritiek zichzelf problematiseertin academische beschouwingen of geproblematiseerd wordt in de commerciëlemassamedia, kent de kritiek een heropleving op internet. Er is cyberspacekritiek, waarbij nietalleen professionele critici het woord nemen, maar ook geïnteresseerde lezers hun stemlaten horen. Zo houden sommige webloggers een dagboek bij van wat ze lezen, becommentariërenze hun lectuur, bevelen ze bepaalde romans aan of keuren andere af. Iemandschrijft: ‘Ik heb gedroomd dat ik gefascineerd het boek Der Mann ohne Eigenschaften (De manzonder eigenschappen) van Robert Musil las. Dat kan helemaal niet, want ik ben nog niet eensaan de eerste pagina begonnen. Het boek heb ik, na een enthousiast verhaal van een collega,sinds kort in huis. Maar toen heb ik de fout gemaakt om een stuk of wat beschouwingenover Der Mann ohne Eigenschaften te gaan lezen. En als ik die lees, voel ik me bijna schuldig datik het boek überhaupt nog niet gelezen heb. Toch houdt iets me nog tegen. Ik heb nog watpeptalk nodig. Hier volgt daarom een oproep. Heeft u Der Mann ohne Eigenschaften gelezen,dan is uw mening over dit boek van harte welkom in het reactieding. Bij voorbaat mijn hartelijkedank.’Sommigen omschrijven de kritiek die op weblogs te vinden is als een middengrond tussende overgespecialiseerde en ontoegankelijke academische kritiek en de commerciële journalistiek,vaak slechts een spreekbuis van commerciële belangen. Dit geldt voor literatuur,maar ook voor plastische kunsten, film, muziek, computergames, et cetera – een uitbreidingvan wat legitieme of elitaire kunst heet. Deze trend spoort eveneens met genres alse-zines in het algemeen en fanzines in het bijzonder. Opnieuw is er sprake van democratisering.‘Een criticus mag alles, zolang hij iemand is’, schreef Herman De Coninck, maar watals iedereen criticus wordt? Wat gebeurt er dan met de agora als de plek waar over kunstgediscussieerd wordt? Verliezen we bij het debat in de openbaarheid niet een aantal kritischeen alternatieve perspectieven uit het oog?BesluitMensen willen niet alleen beschreven of afgebeeld worden in verhalen en/of beelden,ze willen ook zelf een verhaal vertellen, ze willen zelf zin geven aan de verhalen vananderen. Het is duidelijk dat de digitalisering dit potentieel democratiseert. Via de weblogzien we hoe de lees- en schrijfcultuur zich voortzet op internet, maar tegelijkertijd wordtdie ontwikkeling als een trivialisering ervaren. De vraag blijft dus draaien rond de complexekwestie van kwaliteit: wie bepaalt wat kwaliteitsvol is?De cultuur van het lezen55