131. Steiner: 1997.vernieuwingsoptimisme: ‘Het heeft te lang geduurd eer ik begreep dat <strong>het</strong> vluchtige, <strong>het</strong>fragmentarische, <strong>het</strong> honende, <strong>het</strong> zelfironiserende de voornaamste zijnsmodi <strong>van</strong> demoderniteit zijn; eer ik besefte dat de interacties tussen verheven en populaire <strong>cultuur</strong>,met name via film en televisie – thans de invloedrijkste instrumenten <strong>van</strong> <strong>het</strong> algemeengevoelen en mogelijk <strong>van</strong> de scheppende mens – de monumentale pantheon grotendeelshebben ver<strong>van</strong>gen.’ 131 En daartoe behoort ook de digitalisering, meteen <strong>het</strong> onderwerp <strong>van</strong><strong>het</strong> volgende hoofdstuk.48 <strong>De</strong> <strong>cultuur</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>lezen</strong>
Hoofdstuk 9Perspectieven op digitalisering<strong>De</strong> Network Society in cyberspaceIn zijn sociologische studie The Network Society typeert Manuel Castells 132 onze tijd aan dehand <strong>van</strong> drie belangrijke trends: digitalisering, globalisering en nieuwe economie. Die drieontwikkelingen zijn uiteraard sterk op elkaar betrokken, omdat ze door een mediarevolutiewerden in gang gezet of versterkt. <strong>De</strong> laatste tien jaar heeft de digitalisering <strong>het</strong> socialeleven grondig beïnvloed en <strong>van</strong> onze wereld een network society gemaakt. Er is inmiddelseen consensus over de stelling dat de digitale technologie en internet méér zijn dan zomaareen neutrale drager. <strong>De</strong> technologie is een middel om te informeren, te communiceren enwereldbeelden te construeren. Technologie heeft grondige veranderingen veroorzaakt in<strong>het</strong> persoonlijke, sociale en professionele leven.Internet werd en wordt omschreven aan de hand <strong>van</strong> metaforen als a frontier, an informationsuperhighway, an undiscovered country en cyberspace. <strong>De</strong>ze metaforen verwijzen naar <strong>het</strong> ontstaan<strong>van</strong> een nieuwe sociaal-culturele ruimte <strong>van</strong> netwerken waarin mensen samenkomenen nieuwe vormen <strong>van</strong> verstandhouding verwezenlijken. Hoewel we onmiddellijk moetennuanceren: niet iedereen heeft dezelfde toegang tot de digitale wereld, niet iedereen gelooftdat cyberspace een geschikte plek is voor menselijke communicatie.Termen als cyberspace en cyberborgs, afkomstig uit de wereld <strong>van</strong> de sciencefiction, hebbenpositieve en negatieve connotaties. Niet zelden denkt men in zwart-wittermen: internetals de ideale elektronische agora waarop mensen betekenis creëren versus internet alselektronische markt waarop <strong>het</strong> kapitalisme dromen commercialiseert. <strong>De</strong> echte versus devirtuele wereld, face-to-facecommunicatie versus communicatie-op-afstand, … In <strong>het</strong> laatstegeval vreest men dat in cyberspace iets essentieels menselijks verdwijnt: <strong>het</strong> echte menselijkecontact. Die vrees steunt op een klaar beeld <strong>van</strong> wat menselijk contact hoort te zijn.En dat contact is cultureel bepaald, maar wordt als ‘natuurlijk’ gepresenteerd. In die zinmag een computer onnatuurlijk lijken; ook de communicatie via <strong>het</strong> boek is nietface-to-face en dus ‘virtueel’. We hebben met andere woorden een nieuwe retoriek nodigom nieuwe culturele ontwikkelingen, ruimer dan de bestaande tegenstrijdigheden,te beschrijven. Culturele ontwikkelingen impliceren immers een voortdurende veranderingin de relatie natuur en <strong>cultuur</strong>, een niet aflatende herziening <strong>van</strong> wat we als authentieken humanistisch (h)erkennen. Wat we benoemen als essentieel, is vaak slechts een cultureleconstructie.Er bestaan heel wat variaties op <strong>De</strong>scartes’ Cogito, ergo sum – ‘Ik denk dus ik besta’. ‘Ik benwat ik produceer’ geldt in een kapitalistische maatschappij; ‘iPod, therefore I am’ is <strong>het</strong>credo <strong>van</strong> een digitale muziekgeneratie 133 ; ‘Ik denk dus ik blog’ <strong>het</strong> motto <strong>van</strong> de blogger.In deze laatste uitspraak onthult zich <strong>het</strong> belang <strong>van</strong> identiteiten, netwerken en gemeenschappenop internet. Het construeren <strong>van</strong> multiple identities wordt als positief en negatiefervaren, maar sluit in ieder geval aan bij de postmoderne samenleving, met zijn verschuiving<strong>van</strong> stabiele naar onstabiele identiteiten. Het is duidelijk dat we leven in spannendetijden en dat we nieuwe invullingen voor <strong>cultuur</strong> moeten bedenken.Sciencefiction als zingevingTraditionele zekerheden staan steeds vaker ter discussie. Zo stelt sciencefiction essentieelde vraag naar wat <strong>het</strong> betekent om mens te zijn. Overleeft <strong>het</strong> traditionele humanisme ofkomen we terecht in een technologisch post- of transhumanisme? Uit <strong>het</strong> genre spreekt debehoefte om via verhalen op zoek te gaan naar zingeving.132. Castells: 1996.133. Zie Jones: 2005.Welke verhalen en mythes treffen we aan in sciencefiction? Op de eerste plaats stellen wevast dat sciencefiction zelden een positief beeld ophangt <strong>van</strong> de technologische ontwikkelingen;vaak gaat <strong>het</strong> om verhalen met een nostalgische ondertoon, waarin de mensheidmoet gered worden uit een wurgende technologische disciplinering.<strong>De</strong> <strong>cultuur</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>lezen</strong>49
- Page 4 and 5: Het essay van Ronald Soetaert benad
- Page 6 and 7: De cultuur van het lezen
- Page 8 and 9: De cultuur van het lezen
- Page 10 and 11: De cultuur van het lezen
- Page 12 and 13: 10 De cultuur van het lezen
- Page 14 and 15: schijnsel. Zoals het hoofdpersonage
- Page 16 and 17: 14 De cultuur van het lezen
- Page 18 and 19: geleerd op de oorlogen van de Ooste
- Page 20 and 21: Over die keuze tussen leerstof en l
- Page 22 and 23: De verschillende geletterdheden roe
- Page 24 and 25: en/of cultuur om te onderhandelen o
- Page 26 and 27: Deze way of life impliceert een aan
- Page 29 and 30: Hoofdstuk 6Perspectieven op kunstkr
- Page 31 and 32: 59. Kruithof: 2004, p. 175.We besef
- Page 33 and 34: Hoofdstuk 7Perspectieven op functie
- Page 35 and 36: • diepere verbanden in de werkeli
- Page 37 and 38: Wie een rol speelt, kan volledig op
- Page 39 and 40: Literatuur en realiteitLaten we op
- Page 41 and 42: Swann in de problemen: ‘“Iets a
- Page 43 and 44: Een tekst op een fundamentalistisch
- Page 45 and 46: Hoofdstuk 8Perspectieven op de mass
- Page 47 and 48: Film, televisieFilm, televisie en v
- Page 49: familie-uitje: ‘Dus daar gingen z
- Page 53 and 54: anders kunnen schrijven en lezen. D
- Page 55 and 56: weblogs bevatten links naar andere
- Page 57 and 58: naar weblogs met een meerwaarde, me
- Page 59 and 60: Hoofdstuk 10Perspectieven op cultuu
- Page 61 and 62: Hoofdstuk 11Perspectieven op leesbe
- Page 63 and 64: filmingen van de werken van Jane Au
- Page 65 and 66: Strategieën voor leesbevorderingEr
- Page 67 and 68: Hoofdstuk 12BesluitSoms vraag ik aa
- Page 69 and 70: with the dead.’ In zijn zoektocht
- Page 71 and 72: ekomen van een andere blik op probl
- Page 73 and 74: BibliografieAltieri, C. (1984), ‘
- Page 75 and 76: Mamadout, V., Soetaert, R., Top, L.
- Page 77 and 78: Nederlandse TaalunieDe empirische b
- Page 79 and 80: De empirische blikDe theoretische v
- Page 81 and 82: In het korte bestek van deze public
- Page 83 and 84: BibliografieAndringa, E. (1989),
- Page 85 and 86: Nederlandse TaaluniePerspectieven v
- Page 87 and 88: Perspectieven vanuit de onderwijspr
- Page 89 and 90: Een bijzonder goed voorbeeld van ee
- Page 91 and 92: Maar ook het klaagdiscours rond ond
- Page 93 and 94: ook dat de gedeelde kennis rond lit
- Page 95 and 96: BibliografieHaraway, D.J. (1997), M
- Page 97 and 98: Nederlandse TaalunieDe humanistisch
- Page 99 and 100: De humanistische faktorDe tradition
- Page 101 and 102:
Lezen is zingevingDe kern van het l
- Page 103 and 104:
Nederlandse TaalunieSlotbeschouwing
- Page 105 and 106:
Slotbeschouwing Nederlandse Taaluni
- Page 107 and 108:
Voor een deel betekent literatuuron
- Page 109 and 110:
Nederlandse TaalunieAppendixVerslag
- Page 111 and 112:
AppendixVerslag rondetafelbijeenkom
- Page 113 and 114:
enkel reflectie. Wordt dit positiev
- Page 115 and 116:
• Het afhaakmoment ligt in de pub
- Page 117 and 118:
gelezen - Rondas verduidelijkt dat
- Page 119 and 120:
Koen Jaspaert stelt dat we in 2025
- Page 121 and 122:
Index1984 46, 50, 105AAbout a Boy 4
- Page 124:
adresLange Voorhout 19Postbus 10595