De cultuur van het lezen - Taalunieversum

medium serieus neemt. Nog nooit werd er zoveel gediscussieerd over de rol van de mediaen de manipulatie via beelden en montage; alleen al om die reden kan Big Brother verdedigdworden. In elk geval was en is reality-tv een succes bij het grote publiek, wat leidt tot nieuweprogramma’s die steeds verder gaan in hun voyeurisme en manipulatie van mensen.Reality-tv zorgt voor nieuwe manieren van kijken, interpreteren en evalueren. De gesprekkenvan kijkers over reality-tv vormen de essentie. Iedereen is expert, auteur en criticustegelijk – vandaar ook dat aandacht voor lezen en verhalen moet leiden tot het kritischlezen van dergelijke nieuwe genres.Ik kan het niet nalaten een vreemde vorm van ironie te ontdekken in het feit dat twee klassiekewerken waarmee ik zelf gewerkt heb binnen het literatuuronderwijs – Robinson Crusoevan Daniel Defoe en 1984 van George Orwell – bij de leerlingen vooral bekend zijn onder devorm van twee televisieformats: Expeditie Robinson en Big Brother. Zoals de socioloog HermanFranke 116 zich afvroeg: ‘George Orwell schonk ons helaas Big Brother, maar bij Veronicadenken ze misschien dat hij dat “concept” van hen heeft gejat toen hij kort na de oorlog 1984schreef.’ 117 Ik herhaal de belangrijke opmerking van Hannah Arendt: ‘Er zijn heel wat groteauteurs uit het verleden die eeuwenlang vergetelheid en verwaarlozing hebben overleefd,maar het is nog steeds een open vraag of zij in staat zullen zijn de “entertaining”-versievan wat ze te zeggen hebben overleven.’ 118 In elk geval leren we daaruit dat beide klassiekeromans een sterk kernverhaal bevatten dat steeds weer tot de verbeelding spreekt.Al even ironisch is de recente roman Finding Myself of Zelfbeeld van Toby Litt 119 , waarin hethoofdpersonage haar uitgever voorstelt om een Big Brother-roman te schrijven: zij nodigteen groep vrienden en kennissen uit om een maand in een huis aan de kust te verblijven.Dat huis heeft zij volgehangen met camera’s om te kunnen beschrijven wat er gebeurt.De gasten verblijven gratis in het huis, op voorwaarde dat de auteur alles in haar romanmag gebruiken. Finding Myself is een satire die vragen stelt over de schrijver als voyeur enliteratuur als vorm van manipulatie.Muziek116. Franke: 2004.117. Franke: 2004, p. 36.118. Arendt: 1954, pp. 47-48.119. Litt: 2003.120. Jones: 2006, p. 61.121. Hornby: 2002.122. Hornby: 2002, p. 22.123. Smith: 2005.124. Smith: 2005, p. 60.125. Hornby: 2000.Last but not least een medium dat een centrale rol speelt in het culturele leven maar vreemdgenoeg weinig of niet aan bod komt in het onderwijs: muziek. Popmuziek is immers vangroot belang bij het construeren van en onderhandelen over een identiteit. In een soortBildungsverhaal beschrijft Dylan Jones zijn jeugdervaringen met muziek als volgt: ‘We werein our own little worlds, listening to our own private soundtracks in our own particularway.’ 120 Bovendien halen veel jongeren ook poëzie uit teksten van populaire songs. Muziekheeft met andere woorden alles te maken met de cultuur van het lezen. Hornby 121 illustreerthet belang van muziek voor identiteitsvorming in zijn roman About a Boy, waarin hij eenjongen aan het woord laat die reflecteert over de rol van muziek thuis en op school, voorzijn moeder en voor hem: ‘Ze zei altijd tegen hem dat alleen oppervlakkige mensen hunoordeel op je kleding of je haardracht baseerden; ze wilde niet dat hij naar flauwekulprogramma’skeek of naar flauwekulmuziek luisterde of flauwekulcomputerspelletjes deed(ze vond ze allemaal flauwekul), wat betekende dat hij uren met haar in discussie moest alshij iets wilde doen van de dingen waarmee andere kinderen hun tijd doorbrachten. Meestalmoest hij het onderspit delven, maar ze was zo goed in discussiëren dat hij er vrede meehad te verliezen. Ze kon uitleggen waarom naar Joni Mitchell en Bob Marley luisteren (toevallighaar twee favoriete zangers) veel beter voor hem was dan naar Snoop Doggy Doggluisteren, en waarom het belangrijker was boeken te lezen dan met de gameboy te spelendie hij van zijn vader had gekregen. Maar daar hoefde hij bij de kinderen op school allemaalniet mee aan te komen. Als hij Lee Hartley – de grootste, luidruchtigste en vervelendste vande kinderen die hij gisteren had leren kennen – zou vertellen dat hij niet van Snoop DoggyDogg moest hebben omdat Snoop Doggy Doggs houding tegenover vrouwen niet deugde,zou Lee Hartley hem een dreun verkopen of hem uitmaken voor iets waarvoor hij niet uitgemaaktwilde worden.’ 122In de roman Over schoonheid beschrijft Zadie Smith 123 het leven van een gezin waarbinneneen culturele oorlog wordt gevoerd. De muzikale voorkeuren van de kinderen versus dievan de ouders spelen daarin een centrale rol. In een poging om de banden aan te halen,is het gezin op weg naar een uitvoering van Mozarts Requiem. Niemand heeft zin in het46 De cultuur van het lezen