COCUK M.Z-2.qxd - İsmek - İstanbul Büyükşehir Belediyesi

hallelerde ve ailelerde küçük salgýnlar yapar.
Ýshallerden korunmada genel hijyen kurallarý geçerlidir.
El yýkama ve gýdalarla temas önemlidir. Gýda sektöründe
çalýþanlar bu hastalýðý rahatlýkla bulaþtýrýrlar.
Yaþlýlarda ve küçük çocuklarda elektrolit ve sývý
dengesinin korunmasý önemlidir.
Amipli Dizanteri
Amipli dizanteri, amip adý verilen mikroplarla oluþan
ve esas olarak kanlý-sümüklü ishal ile seyreden bir
barsak enfeksiyonudur.
Amip, insanlara ait bir parazittir. Bunun iki türü vardýr,
biri canlý hareketli þekli, diðeri de kist þeklindedir. Doðada
kist þeklinde bulunur. Kara sinek olarak bildiðimiz sinekler
bu hastalýðý ayaklarýyla taþýrlar. Amipin kaynaðý insanlardýr.
Bulaþmada dayanýklý olduklarýndan kistler rol oynamaktadýr.
Kistler suya, çið yenen besinlere karýþarak hastalýða
yol açar. Amipli dizanteriye çok az rastlanýr. Basilli dizanteri
gibi salgýnlara pek yol açmaz. Aðýzdan alýnan kistler,
doku içinde ilerler, barsakta ülserlere neden olur. Amipler
bazen karaciðere ulaþarak apselere yol açar, kan yoluyla
ulaþtýðý diðer organlarda da apse yapabilir. Kistler aðýz yoluyla
alýndýktan 8-10 gün sonra hastalýk meydana çýkar.
Belirtilerin derecesi iklime, kiþinin bünyesine ve
amipin cinsine göre deðiþiklikler gösterir. Dizanteri denen
ÇOCUK GELÝÞÝMÝ, EÐÝTÝMÝ VE SAÐLIÐI
108
ishal tipi; karýn aðrýsý ile seyreden ve kanlý- sümüklü dýþkýlama
ile birlikte olan ishaldir. Belirtiler basilli dizanteriye
benzer. Farklý olarak, bunda genellikle ateþ yoktur. Ancak
barsakta geliþen diðer bir enfeksiyon veya karaciðer apsesi
gibi bir komplikasyon olursa ateþ yükselir. Barsak
gangrenleri, barsak kanamalarý ve delinmeleri, hepatit
(karaciðer iltihabý), karaciðer apsesi ve diðer organ apseleri,
geliþebilecek komplikasyonlar arasýnda sayýlabilir.
Bu hastalýktan korunma, amipli dizanteri hastalarýný
tedavi etmekle, bulaþmasýna engel olmakla olur. El yýkama
ve hijyen, korunmada önemli etkenlerin baþýndadýr.
Basilli Dizanteri
Hastalýða adýný veren “dizanteri” kanlý ishal anlamýndadýr
ve hastalarýn belirgin olarak ateþi ve karýn aðrýsý
vardýr. Çomak þeklini taþýyan bakterilerle oluþan ve
kanlý ishalle seyreden ve hijyen þartlarýna baðlý olarak salgýnlar
oluþturan bir sindirim sistemi enfeksiyonudur.
Hastalýk, mikroplar tarafýndan meydana getirilir.
Nadir vakalar halinde bütün Türkiye’de vardýr. Þartlar uygun
olunca salgýnlar da yapar. Dizanteri basilinin kaynaðý
insanlardýr.
Hastalýðýn yayýlmasýnda rol oynayan canlýlar arasýnda
en önemlisi ayaklarý ile basili taþýyan karasineklerdir.
Hastanýn dýþkýsý ile atýlan basiller tuvaletlerdeki karasineklerin
ayaklarý ile besin maddelerine taþýnýr. Açýk tuvaletlerin
varlýðý salgýnlara neden olmaktadýr.
Hastalýk, direkt temas veya su ve besin maddeleri
ile dolaylý yoldan bulaþýr. Direkt bulaþmada, hastanýn ellediði
kapý tokmaklarý, çatal, kaþýk, bardak, havlu veya tuvalet
musluklarýndan alýnan basiller söz konusudur. Dizanteriyi
hafif geçirenler, yatmaya ihtiyaç duymadan
ayakta gezenler, hastalýðý kolayca yayarlar. Bir insanda
hafif hastalýk yapan dizanteri basili, diðer bir insanda aðýr
bir hastalýk tablosuna yol açabilir. Hastalýðý hiçbir belirti
vermeden geçiren dizanteri taþýyýcýlarý da vardýr. Dolaylý
bulaþmada besin maddelerinin mikropla kirlenmesi durumu
görülür. Portör (hastalýðý belirti vermeden taþýyan) satýcý,
aþçý, garsonlarýn ve diðer gýda ile uðraþanlarýn basili
bulaþtýrmasý ile ekmek, süt, salata, meyve gibi piþmeden
yenen ve içilen maddelerden, hastalýk kolayca alýnmaktadýr.
Dizanteri salgýnlarý yaz aylarýnda çýkar. Denize dökülen
laðýmlardan karýþan basillerle plajlarda hastalýðý almak