COCUK M.Z-2.qxd - İsmek - İstanbul Büyükşehir Belediyesi
COCUK M.Z-2.qxd - İsmek - İstanbul Büyükşehir Belediyesi
COCUK M.Z-2.qxd - İsmek - İstanbul Büyükşehir Belediyesi
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
törlerini artýrýr. Böylece prolaktin salgýsý ve duyarlýlýk artar<br />
(Tarým, 2006, Güncel Pediatri).<br />
Þekil 5: Üreme Organlarýnýn Geliþmesinde Hormonlarýn Etkisi<br />
Dokularýn büyüme ve geliþmesi FSH<br />
Folikülün olgunlaþmasý Prolaktin<br />
Doðum sonrasýnda süt bezlerinde süt oluþumu Growth hormon<br />
Growth Hormon (GH-Somatotropin): Büyüme hormonu<br />
da denir. Geliþmeyi saðlayan büyüme hormonu bir<br />
çok doku üzerine ve özellikle kas, yað dokusu, kýkýrdak ve<br />
bað dokusu üzerine etki eder. Büyüme hormonu bu etkisini<br />
vücutta mevcut tüm hücrelerin protein sentezini ve<br />
yaðlarýn mobilizasyonunu artýrarak ki böylece yaðlarýn<br />
kullanýmýna olanak saðlar. Vücutta karbonhidrat kullanýmýný<br />
azaltarak gösterir. Çocukluk çaðýnda büyüme hormonu<br />
yetersiz olursa "Dwarfism" denilen cücelik oluþur.<br />
Hipofiz bezinin normalden çok miktarda büyüme hormonu<br />
sentez etmesi halinde geliþme çaðýndakilerde gigantism<br />
(devlik) görülür. Yetiþkinlerde ise el, kol, bacak ve<br />
yüz gövdeye oranla çok uzar. Bu hale "akromegali" denir.<br />
Bu hormon büyüme yeteneðine sahip olan bütün vücut<br />
dokularýnýn büyümesini temin eder. Bunu dolaylý yoldan<br />
yapar. GH, somatomedin C (Ýnsülin benzeri büyüme faktörü,<br />
insülin-like growth factor, IGF-I) salýnýmýný uyarýr. Somatomedin<br />
C ise uzun kemiklerin ve yumuþak dokularýn<br />
büyümesini saðlar. Büyüme hormonunun dozu ve salgýlandýðý<br />
dönem geliþme açýsýndan çok önemlidir. (Tarým,<br />
2006; http//www.inonu.com; www.aof.edu.tr).<br />
ÇOCUK GELÝÞÝMÝ, EÐÝTÝMÝ VE SAÐLIÐI<br />
27<br />
Vazopressin: Kan basýncýný yükseltir ve suyun böbreklerden<br />
geri emilmesini arttýrdýðý için idrar miktarýný<br />
azaltýr. Bu nedenle "antidiüretik hormon" da denilir. Bu<br />
hormon eksikliðinde (diapedes insipidus'ta) günlük idrar<br />
miktarý çok artar (www.aof.edu.tr).<br />
Vazopressinin baþlýca görevi böbreklerden süzülen<br />
suyun tutulmasýdýr. Bu antidiüretik etki sonucu idrar konsantre<br />
hale gelir. Bu nedenle bu hormona antidiüretik<br />
hormon da denilmektedir. Vazopressin ayrýca damarlardaki<br />
düz kaslara etki ederek damarlarýn büzülmesine neden<br />
olur (Tarým, 2006).<br />
Oksitosin: Uterusun kasýlmasýný saðlar. Bu sebeple<br />
hekimlikte doðumu kolaylaþtýrmada kullanýlýr. Bundan<br />
baþka laktasyon (süt salýnýmý) esnasýnda meme bezlerinin<br />
süt salgýlamasýný da arttýrýr.<br />
Tiroid Hormonlarý (T3 ve T4): Tiroid hormonlarý, genel<br />
olarak protein sentezini arttýrýrlar. Bu nedenle dokularýn<br />
büyümesini saðlarlar. Karbonhidrat metabolizmasýnýn<br />
birçok kademesini hýzlandýrarak kan þekerini yükseltir,<br />
yað metabolizmasýný hýzlanýr. Tiroid hormonlarý sistolik<br />
tansiyonu arttýrýr, diastolik kan basýncýný düþürürler, kalp<br />
atýþý hýzlanýr. Tiroid bezinin normalden fazla çalýþmasýna<br />
"hipertiroidi" denir. Bazal metabolizma artar. Kan þekeri<br />
düzeyi normale göre biraz daha yüksektir. Tipik belirtilerden<br />
birisi gözlerin dýþa fýrlamasýdýr. "Hipotiroidizm"de bazal<br />
metabolizma düþer. Geliþme çaðýndaki organizmada<br />
metabolizma yavaþlar, geliþmede bozukluklar, zekâda<br />
gerileme görülür. Buna "kretenizm" denir.<br />
Kalsitonin: Tiroid bezinden ve daha az olmak üzere<br />
paratiroid bezinden salgýlanan ve tirokalsitonin veya<br />
kalsitonin adý verilen bir hormonda, kalsiyumun kemik<br />
depolarýndan mobilizasyonunu inhibe etmek suretiyle<br />
kanýn kalsiyum düzeyini azaltýr. Bunun yaný sýra kan fosfatlarýnýn<br />
da düþmesine neden olur (www.aof.edu.tr). Kemik<br />
yapýmýnýn hýzlý olduðu durumlarda kalsitonin plazma<br />
kalsiyumunu hýzla düþürür. Büyüme ve laktasyon gibi<br />
stres durumlarýnda kalsitonin hormonunun kemiði koruduðu<br />
kabul edilir. Tedavi edilmez ise böbrek taþlarý, böbrek<br />
yetmezliði, osteoporoz (kemik erimesi), kemik kistleri,<br />
pankreatit ve koma oluþur (Tarým, 2006).<br />
Paratiroid Hormonu (Parathormon): Paratiroid bezinden<br />
salgýlanan bir hormondur. Parathormon kan plazmasýnýn<br />
kalsiyum ve fosfat düzeylerinin normal sýnýrlar<br />
içinde kalmasýnda etkilidir. Baþlýca kemiklere ve böbreklere<br />
etki eder. Ca+2 iyonlarýnýn kemikler tarafýndan alýnmasýný,<br />
baðýrsaklardan emilmesini ve böbreklerden geri
Change language