COCUK M.Z-2.qxd - İsmek - İstanbul Büyükşehir Belediyesi
COCUK M.Z-2.qxd - İsmek - İstanbul Büyükşehir Belediyesi
COCUK M.Z-2.qxd - İsmek - İstanbul Büyükşehir Belediyesi
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Doðumda, belli zihinsel kapasitede olan bebeðin<br />
zihinsel olarak geliþmesinde hem beyin yapýsýnýn geliþimi<br />
hem de dýþarýdan gelen uyarýcýlarýn rolü vardýr. Bebeðin<br />
doðuþtan getirdiði kapasitesi onun zihinsel geliþimi üzerinde<br />
etkilidir. Kalýtsal etki olduðu gibi, annenin doðum<br />
öncesi dönemde beslenmesi, radyasyon almasý, kromozom<br />
anomalileri, doðum travmalarý ve doðum sonrasý geçirilen<br />
hastalýklar, beslenme, öðrenme deneyimleri, hormon<br />
salgýlanmasý, kendine olan güveni zihinsel geliþimi<br />
etkilemektedir. Çocuðun doðum öncesi etkenleri normalse,<br />
herhangi bir hastalýk ya da travma geçirmediyse, çevre<br />
tarafýndan gerekli uyaran verildiyse ve giriþimleri desteklendiyse,<br />
yeterli ve dengeli beslenmiþse ve duygusal<br />
geliþimi normal ise o çocuk doðuþtan getirdiði kapasitesini<br />
en iyi þekilde kullanabilecektir. Uyaran görsel, iþitsel,<br />
dokunsal olabileceði gibi koku ve tat alma duyusu ve<br />
kaslarýný hareket ettirmeye dayalý da olmalýdýr.<br />
Deneyim ve beyin geliþimi arasýnda iliþki vardýr. Erken<br />
yaþlardaki uyaranlar, milyarlarca nöron baðlantýlarýnýn<br />
(sinapsis) oluþumunu etkiler. Erkek çocukluk nöronlarýnýn<br />
geliþmesi ve baðlantýlarýnýn oluþumu için kritik bir<br />
dönemdir.<br />
Þekil-8’de görüldüðü gibi çocuða verilen ses, görüntü,<br />
koku, dokunma, kaslardaki durum duyusu ve tat<br />
uyarýcýlarý, bebeðin beyin hücreleri arasýndaki sinaptik<br />
baðlantýlarý kuvvetlendirmekte ve beynin geliþmesini<br />
saðlamaktadýr. Doðumdan sonra bebek, hayatýný önceleri<br />
reflekslerle devam ettirir. Zihinsel geliþim üzerinde de<br />
ÇOCUK GELÝÞÝMÝ, EÐÝTÝMÝ VE SAÐLIÐI<br />
ZÝHÝNSEL GELÝÞÝM<br />
(BÝLÝÞSEL GELÝÞÝM)<br />
41<br />
reflekslerin etkisi büyüktür. Yeni doðan bebek, refleks<br />
olarak eline verilen nesneyi yakalamaktadýr. Ama yakaladýðý<br />
nesne onun için bir uyarýcýdýr ve sinirler yoluyla beyin<br />
hücreleri arasýnda sinaptik baðlantý oluþmasýný saðlar. Bebek<br />
benzer ve farklý nesneleri yakalamaya devam ettikçe<br />
beyin hücreleri arasýndaki sinaptik baðlantýlar artmaktadýr.<br />
Baþlangýçta yakalama refleksinin etkisiyle tuttuðu<br />
nesneleri, büyüdükçe bilinçli olarak tutmaktadýr. Tuttuðu<br />
nesneyi aðzýna götürerek onun özellikleri hakkýnda bilgi<br />
edinmektedir. Bir süre sonra bebek o nesnenin ne tür<br />
özelliklere sahip olduðunu daha tutmadan, aðzýna alýp<br />
bakmadan bilecektir. Bebek için her uyarýcý, Piaget’e göre<br />
bebekte bir þema oluþturur. Bunu þöyle açýklayabiliriz;<br />
1 yaþýnda bebek koltuðun üzerinden nasýl ineceðini bilmeyip<br />
yere atlýyorsa ama bir süre sonra, önce ayaklarýný<br />
Þekil 8. Beyin geliþimi için uyarýcýlar<br />
Kaynak: Mustard, J. Fraser (“7 Çok Geç: Sosyal ve Ekonomik Kalkýnma Ýçin<br />
Çocukluk Eðitimi: Beyin Geliþimi ve Ýnsan Sermayesi, www.meb.gov.tr) tarafýndan<br />
Neal Halfon’dan aktarýlmýþtýr.
Change language