ideološki temelji revizionizma - Centar za socijalna istraživanja

Istorijskim mišljenjem protiv ideoloških i političkih upotreba prošlosti
Nemcima i zajedno s njima napada partizanske snage u zapadnoj Srbiji.
Zbog toga se i nameće pitanje: zašto pomenute razlike ne predstavljaju
objektivnu prepreku za njihovu saradnju u borbi protiv okupatora, i
zašto do tada među njima nema vojnih sukoba?
Odgovor bi mogao biti to da ih je zajednička borba protiv okupatora
politički vezivala a da je prestanak te borbe doveo do razlaza.
Međutim, ključno pitanje je zašto su se sukobili u jesen 1941. godine i
kakvu ulogu u tome igra ideološka komponenta? Iz sudskog procesa
Draži Mihailoviću 1946. godine pominje se strah od komunista koji su
ušli u gradove i učvrstili svoj politički uticaj u njima. Draža pripisuje
komunistima napade na njega, zbog čega je morao „zajedno s Nemcima
da se tuče protiv njih“. On ne misli da je time ušao u saradnju
sa Nemcima. Takođe, osporavala se i teza da se ovaj potez četničkog
pokreta kvalifikuje kao nacionalna izdaja. „Optužnica ga“, upozoravala
je odbrana, „ne smatra integralnim izdajnikom..., nego samo na
jednom sektoru (u borbi protiv NOP-a).“ Odbrana je negirala stav da
se „eventualna saradnja optuženog Mihailovića sa okupatorom protiv
NOV i POJ može smatrati kao izdaja. Samo se borba protiv domovine
može smatrati izdajom, a ne borba protiv NOP-a.“
U partizanskom pokretu, međutim, ova evolucija u četničkom
pokretu ocenjivala se kao početak njegove izdaje i kolaboracije sa
ciljem da se likvidira narodnooslobodilačka vojska. U strategiji komunista
prema okupatoru ništa se nije promenilo (zadržao je aktivni i
borbeni stav), ali je potonja borba i protiv četničkog pokreta objektivno
izmenila karakter rata u Jugoslaviji. Uprkos povremenih zaokreta u
vreme tzv. levog radikalizma i represije, partizanski pokret sačuvao
je identitet oslobodilačkog pokreta, čije su se manifestacije izražavale
i u ostvarenju političkih ciljeva. Za razliku od četničkog pokreta, koji
je, s obzirom na svoju legitimističku i početnu međunarodnu poziciju,
mogao birati koncepciju ratovanja, partizanski pokret objektivno nije
imao tu privilegiju, iako je u pojedinim delovima zemlje tokom 1941.
godine pokušao više naglasiti ideju socijalne revolucije.
S obzirom na ove okolnosti mogao bi se izvući zaključak da je rat
u Jugoslaviji primarno oslobodilački, ali i sa elementima građanskog
karaktera koji se razvio kao refleks borbene antiokupatorske strategije
partizanskog pokreta, a ne njegove ideološke fizionomije i orijentacije.
Ideološko u oba pokreta istorijski nije sporno, ali je pitanje da li je presudno
uticalo u započinjanju njihovog međusobnog sukoba. O tim pitanjima
istoriografija će još tragati za kompleksnijim i preciznijim interpre-
127