ideološki temelji revizionizma - Centar za socijalna istraživanja
ideološki temelji revizionizma - Centar za socijalna istraživanja
ideološki temelji revizionizma - Centar za socijalna istraživanja
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Vladimir Marković<br />
U toku razvijanja otpora okupatoru i oružane oslobodilačke borbe,<br />
u Jugoslaviji se 1941–1945. odigrao specifičan proces rušenja starih organa<br />
vlasti, u kojima je bio oličen stari državni poredak. Istovremeno<br />
se na njihovim ruševinama izgrađivao novi državni aparat. Još u samom<br />
početku okupacije stari lokalni organi vlasti, predsednici opština<br />
i opštinski odbornici, sreski i okružni načelnici, <strong>za</strong>tim finansijski organi<br />
i organi policije i žandarmerije u većini su se stavili u službu okupatora.<br />
Na taj način, oni su postali sastavni deo mehanizma okupacije.<br />
Omrznuti kao oslonac na koji su se reakcionarni režimi u staroj Jugoslaviji<br />
oslanjali, oni su se svojim stavljanjem u službu okupatora definitivno<br />
kompromitovali. Zbog toga je sasvim razumljivo što su parti<strong>za</strong>nski<br />
odredi na teritorijama koje su <strong>za</strong>uzimali raspuštali stare opštine,<br />
spaljivali poreske i mobili<strong>za</strong>cione spiskove i razne dokumente kojima<br />
bi se okupator mogao koristiti, razoružavali žandarmerijske stanice i<br />
kažnjavali najistaknutije okupatorske saradnike.<br />
Istovremeno, na oslobođenoj kao i na neoslobođenoj teritoriji, u<br />
selima i gradovima, borci <strong>za</strong> narodno oslobođenje počeli su stvarati<br />
nove, demokratske organe vlasti – narodnooslobodilačke odbore<br />
(Marjanović, 1975: 62). Revolucionarne snage su pokušavale da stvore<br />
najviši organ vlasti od leta 1941, obnavljajući ovu inicijativu u proleće i<br />
leto 1942, ograničene, međutim, međunarodnim kontekstom odnosa u<br />
antifašističkoj koaliciji, obzirima prema jedinstvu antifašističkog fronta<br />
i specifičnim interesima velikih sila. Antifašističko veće narodnog<br />
oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ) se tek krajem 1943. godine konstituisalo<br />
u najviši organ vlasti jugoslovenske federacije, proglašavajući<br />
izbegličku vladu <strong>za</strong> ne<strong>za</strong>konitu i suspendujući monarha do <strong>za</strong>vršetka<br />
rata. AVNOJ je imao političku osnovu u masovnim antifašističkim<br />
organi<strong>za</strong>cijama koje je KPJ izgradila u toku rata, pre svega u US-<br />
AOJ, AFŽ i Osvobodilnoj fronti, a u toku 1944. u Jedinstvenom<br />
narodnooslobodilačkom frontu (Nešović i Petranović, 1983: 5–6). Istorijski<br />
koreni postojećih institucija Republike Srbije leže u odluci Drugog<br />
<strong>za</strong>sedanja AVNOJ-a, održanog 29. i 30. novembra 1943. u Jajcu, da se<br />
Jugoslavija izgradi na federativnoj osnovi, kao <strong>za</strong>jednica pet ravnopravnih<br />
naroda. Navedenom odlukom oni dobijaju svoje države i imaju<br />
pravo na samoopredeljenje uključujući i otcepljenje. Antifašističko<br />
veće narodnog oslobođenja Jugoslavije činili su i predstavnici Srbije<br />
čiji rad je odobren posebnom deklaracijom usvojenom na <strong>za</strong>sedanju<br />
Velike antifašističke narodnooslobodičake skupštine Srbije. Velika<br />
antifašistička narodnooslobodilačka skupština Srbije, održana je od 9. do 12.<br />
novembra 1944. godine. Poslanici <strong>za</strong> ovu skupštinu (njih 989) delegirani<br />
su iz redova narodnooslobodilačkih odbora i Narodnooslobodilačkog<br />
158
Change language