Olsztyn 2008 - Portret

opiera się na przekonaniu o pewnej problematyczności tego
drugiego planu – zgódźmy się na takie określenie, bo stwierdzenie
„druga liga” jest zbyt mocno nacechowane ujemnie.
Sporo zmieniło się w ostatnich latach, mniej więcej od momentu
sukcesu „Wojny polsko-ruskiej pod flagą biało-czerwoną”
Doroty Masłowskiej – mianowicie coraz trudniej jest
odwoływać się do kategorii pisarzy zaniedbanych, odrzuconych.
Wydaje mi się, że samo zjawisko rewindykacji jest
średnio możliwe, co może nie jest takie oczywiste, bo jeszcze
dziesięć lat temu, nie mówiąc o tym, co było wcześniej,
sam wielokrotnie w debatach o literaturze odwoływałem
się do pisarzy wybitnych, których jednak jupitery sławy nie
oświetliły. Kilka przykładów: kiedyś można było przeciwstawić
sukces prozy czytelnej, rozumianej jako „proza środka”,
a tworzonej przez pisarzy z roczników 60., takich jak Olga
Tokarczuk czy Andrzej Stasiuk, prozie autorów z roczników
50. czy nawet 40., którzy debiutowali spóźnieni. Oczywiście,
trudno powiedzieć, że oni zostali całkowicie spostponowani,
ale w nowej literaturze dla nowej Polski zawsze byli nieco
z tyłu, z boku. Z drugiej strony, były wyraźne projekty pozostające
w kontrze do prozy czytelnej – myślę o pisarzach
z kręgu „Twórczości”, wydających w tzw. Zielonej Serii. Na
początku lat 90. można było mówić: „proszę mi nie zawracać
głowy nowymi nazwiskami, bo mamy takich ‘zawodników’,
jak Krzysztof Bielecki, Tomasz Sęktas czy wczesna Zyta
Rudzka”. Można też było przejmować się kolejnymi książkami
Dariusza Bitner, pisarza już wtedy sprawdzonego, i przeciwstawiać
je modnej prozie, którą wszyscy się zachwycali,
a którą symbolizuje „Prawiek i inne czasy” Tokarczuk. Otóż
to wszystko było możliwe do niedawna, ale już nie teraz – z
jednego powodu. Obecnie, jak mi się zdaje, zadanie nie polega
na tym, aby koniecznie dorzucić kogoś do istniejącego
zestawu pisarzy, lecz by czytać pluralistycznie to, co już
298