Olsztyn 2008 - Portret

wszystko jest, lub ma być, nieomal równoważne. To, co mówię,
jest ryzykowne. Przecież, na przykład, miłosne niespełnienie
mojego bohatera jest faktem donioślejszym niż senne
gruchanie synogarlicy.
Przejdźmy do najnowszej Pana powieści, „Zmierzchów
i poranków”. Powieść ta jest do pewnego
stopnia kontynuacją „Zagłady”, jednak wyraźny
jest w niej – jak mi się zdaje – również pewien całkiem
nowy ton.
Słusznie Pan zauważył, że „Zmierzchy i poranki” jedynie
w pewnym stopniu są rozwinięciem „Zagłady”. Obie
powieści za bohatera obrały to samo miasto – Zamość – i
osadzone są w tym samym, z grubsza rzecz ujmując, czasie:
obejmują jeden z letnich dni przed wojną, „Zagłada” – lipcowy,
„Zmierzchy i poranki” – sierpniowy. Ale „Zmierzchy
i poranki” w duchowym i artystycznym planie różnią się od
„Zagłady”. Nie mnie te zagadnienia analizować. Zwrócę tylko
uwagę na silnie w „Zmierzchach i porankach” obecną perspektywę
sakralną.
Często przy okazji omawiania Pana prozy pojawia
się słowo „metafizyka”. Jak dla mnie, Pana proza
jest próbą zapisu – czy może raczej dotknięcia słowem
– sfery metafizyki codzienności.
Jest – na pewno jest próbą dotknięcia. Oczywiście, to metafizyka
codzienności zupełnie inna od tej, o której mówiło
się, na przykład, w odniesieniu do Mirona Białoszewskiego.
Nie jest jednak właściwe, moim zdaniem, dokonywanie tego
typu rozróżnień [śmiech], oburzyliby się krytycy.
61