Olsztyn 2008 - Portret

a często rezygnując przy tym z fabuły. Proza taka wymusza
na czytelniku specyficzny tryb lektury, wymaga skupienia i
czasu, skoncentrowania się na niespiesznie zmieniających się
obrazach. Tego rodzaju prozy nie można połykać w pośpiechu,
w wolnych chwilach. Najlepiej smakuje czytana jednym
ciągiem, bez przerw.
Na pozór „Zmierzchy i poranki” niewiele różnią się od
„Zagłady”. Autor ponownie zaprasza czytelnika do powiatu
zamojskiego, fabuła powieści znowu jest zamknięta w ramach
jednego letniego, przedwojennego dnia, ukazywanego
od świtu do zmierzchu. W nowej powieści Szewca spotkamy
też postaci znane z poprzedniej: kupca Hersze Bauma
czy szynkarza Rosenzweiga. Narracyjna tkanka obu powieści
utkana jest z poetyckich opisów, odtwarzających detale, drobiny
bytu, zdarzenia banalne, codzienne, na pozór nieważne.
Najłatwiej uchwytne novum to zmiana czasu narracji: w
„Zagładzie” narrator snuje opowieści w czasie teraźniejszym,
w „Zmierzchach i porankach” – w przeszłym. Autor jednak,
budując tekstowy świat z podobnych elementów, zupełnie
inaczej w nowej powieści rozstawia akcenty.
W „Zagładzie” Szewc starał się zrekonstruować „Księgę
Dnia”, wchodził w rolę skryptora-kronikarza próbującego
ożywić poprzez opis kruszyny przeszłości, które często jako
nazbyt zwyczajne, wypełniające codzienność zwykłych ludzi,
zagubione zostają w kreślonych przez badaczy panoramach
historycznych. Przywoływał ulotne doznania zmysłowe,
trwające jedynie chwilę obrazy, nagłe koincydencje rzeczy i
zjawisk, które nie mają szans trafić nawet do dzieł historycznych
w rodzaju „Życie codzienne w…”, wymykając się wszelkim
metodom porządkowania i dokumentowania przeszłości.
Zdawał sobie przy tym sprawę z zawodności pamięci i
pozornej jedynie ścisłości utrwalania tego, co przeszłe. Mimo
to powtarzał, niczym magiczne zaklęcie: „Widzieć. Być. Za-
65