Olsztyn 2008 - Portret

wchodzącą – może to właśnie doprowadziło do poruszenia,
które, jak mówię, sprawia, że nie ma blokad, spychania na
drugi plan. Zwróć uwagę, jak to się szybko zmieniło.
To kwestia ostatnich dwóch, trzech lat.
Tak. Pamiętam, że jeszcze w 2004 roku Przemysław Czapliński
do recenzji z „Ostatnich historii” Tokarczuk dołączył
notkę, w której przestrzegał przed homogenizacją prozy. O
co szło? Ważny jest kontekst – to była pierwsza powieść Tokarczuk
wydana w Wydawnictwie Literackim, po tym, jak
autorka zrezygnowała z prowadzenia własnego wydawnictwa.
Czapliński pisał, że duzi wydawcy płacą autorom coraz
więcej, każdy chce się załapać na sławę i pieniądze, więc
wchodzący na rynek pisarze stają się imitatorami, w tym sensie,
że chcą pisać tak, jak ci autorzy, którzy już odnieśli sukces,
a przez to literatura staje się przewidywalna, nieciekawa,
sformatowana. Nie wydaje mi się, aby ta diagnoza potwierdziła
się w jakikolwiek sposób. Poza tym wciąż jest aktualna
straszna potrzeba budowania rozmaitych alternatyw, najczęściej
ideologicznych, wciąż szuka się nowych rozwiązań, co
wiąże się ze zjawiskiem pluralizacji mediów. Jestem przekonany,
że gdyby nie chęć wymyślenia własnego pisarza, czy
postawienia na literacką odrębność, nie zdarzyłby się sukces
Eustachego Rylskiego. Ten pisarz był i jest potrzebny tym,
którzy są konserwatywni i argumentują katolicko-narodowo
– nie chcę używać słowa „prawicowi”, choć generalnie o to
chodzi – którzy chcieli mieć poważnego pisarza od poważnych
problemów. A z drugiej strony, jest takie horrendum jak
Masłowska. Było zapotrzebowanie na drugi człon opozycji,
wynikające z niezgody na Masłowską, dlatego niektóre środowiska
postawiły na Rylskiego. Te wszystkie zjawiska powodują
spluralizowanie literackiego rynku, a co za tym idzie
305