Transformacja sceny europejskiej i globalnej XXI wieku. Strategie

Dr hab. Tomasz G. Grosse
Podsumowując należy uznać, że od początku nowego wieku stopniowo
była kontynuowana liberalizacja rynków finansowych w Unii Europejskiej.
Opierała się ona w dużej mierze na wzorcach amerykańskich. Wynikała
z dominacji idei neoliberalnych w ekonomii, jak również w kręgach politycznych.
Była także skutkiem strategii geoekonomicznych największych państw
członkowskich oraz rosnących wpływów sektora finansowego (zwłaszcza
przedstawicieli największych instytucji) na decydentów politycznych. Eksperci
56 zwracają uwagę na słabość procesu tzw. pozytywnej integracji, a więc
przyjmowania harmonizujących regulacji w UE. Pomimo reformy systemu
instytucjonalnego nie wzmocniono kompetencji regulacyjnych i nadzorczych
Komisji Europejskiej (lub innych instytucji europejskich). Kluczowe uprawnienia
kontrolne zostały pozostawione państwom członkowskim.
Według niektórych badaczy 57 niektóre państwa w wyniku postępującej
w UE liberalizacji wzmocniły nawet swoje instytucje nadzorcze. Przykładowo
w Wielkiej Brytanii i Niemczech zintegrowano nadzór nad różnymi rynkami
(bankowym, giełdowym i ubezpieczeniowym). Wzmocniono kontrolę
ze strony rządu, co wiązało się m.in. z odbieraniem bankom centralnym
(formalnie niezależnym od wpływu polityków) uprawnień nad oceną funkcjonowania
omawianych rynków. Według innych opinii reformy nadzorów
w poszczególnych państwach nie poprawiły w zasadniczy sposób jakości
procesów kontrolnych, czego wynikiem były problemy sektora finansowego po
roku 2008. Na przykład nadzór brytyjski zajmował się bardziej tworzeniem
jak najbardziej dogodnych warunków dla zewnętrznych inwestycji, aniżeli
stabilnością systemu finansowego 58 .
Podjęte na szczeblu europejskim działania prowadziły natomiast do przyspieszenia
tzw. negatywnej integracji, a więc rozmontowywania barier
regulacyjnych istniejących na poziomie narodowym. Jednak także wobec
tego aspektu liberalizacji eksperci zgłaszają zastrzeżenia. Wskazują m.in.
na wykorzystywanie formuły prawnej dyrektyw (która pozwala na pewną
56. E. Pozner, Is a European approach to financial regulation emerging from the crisis? in: E. Helleiner,
S. Pagliari, H. Zimmermann (eds), Global Finance in Crisis. The Politics of international regulatory
change, Routledge, London–New York 2010, p. 108-120.
57. S. A. Perez, J. Westrup, Finance and the macroeconomy: the politics of regulatory reform In Europe, “Journal
of European Public Policy” 2010, vol. 17, no 8, p. 1171-1192; D. Mügge, The European presence…,
2011, p. 390.
58. G. Morgan, Supporting the City: economic patriotism In financial markets, “Journal of European Public
Policy” 2012, vol. 19, no 3, p. 373-387.
114