Transformacja sceny europejskiej i globalnej XXI wieku. Strategie

Europa wielu prędkości a hierarchizacja państw członkowskich Unii Europejskiej. Konsekwencje...
czyć w tej czy innej formie pogłębionej współpracy, nasza pozycja w procesie
politycznego decydowania wynika z reguł stanowionych poza kontekstem
różnicującym (wynika z traktatowego podziału głosów ważonych i zasady
równości państw w obszarze decydowania jednomyślnego).
W przypadku gdy różny stopień zintegrowania przekładać by się miał
także na zakres praw i obowiązków członkowskich, szczególnie w zakresie
praw politycznych, a zatem różnicowałby status państw członkowskich, wedle
zasady – zintegrowani pionierzy wyznaczają kierunek integracji nie poprzez
„przewodzenie stawce”, ale poprzez decydowanie o obranych celach, co ma
potwierdzenie w ich formalnym statusie w ramach Unii – wówczas to, jak
w modelu twardego rdzenia, system europejski zaczyna zmierzać w stronę koncertu
mocarstw lub hierarchicznej proto-federacji państw narodowych 3 .
Odwrotnością tej sytuacji jest anarchizująca koncepcja Europy à la carte,
w której każdy z uczestników systemu wybiera zakresy uczestnictwa w pracy
systemu. Ciekawe jest, że metafora „karty dań” powraca także w dzisiejszej
debacie politycznej, ale w zgoła odmiennym charakterze – mówi się o groźbie
„bycia umieszczonym w karcie dań”, to znaczy spożywanym przez tych,
którzy siedzą przy stole decyzyjnym. Ta zmiana postrzegania „europejskiego
menu” – pierwotnie jako listy państw z możliwością wyboru, a obecnie jako
listy państw bez wpływu na politykę europejską może także posłużyć jako
symboliczna zmiana nastrojów w Unii od czasów Johna Majora (który mówił
o „Europie à la carte” w 1994 roku).
Dziś uważa się, a ma to związek z procesami, o których będzie mowa
w dalszej części tekstu, iż państwa pozostające poza głównym nurtem integracji
(to znaczy poza rdzeniem pierwszej prędkości) nie tylko stają się
biernymi obserwatorami wydarzeń, ale – co gorsza – mogą stać się ich ofiarą
(znaleźć się w karcie dań). Gdyby zastanowić się głębiej nad tą metaforą
(nawet jeśli nie była ona stworzona w przypływie głębszej refleksji, to jednak
niewątpliwie oddaje w jakimś stopniu intelektualny klimat debaty europejskiej),
to jej sens wskazuje na dramatyczną zmianę kierunków integracji.
Oto bowiem Unia Europejska jawi się nie jako zróżnicowana wewnętrznie
wspólnota, w której wszyscy uczestniczą na równych prawach, a ci, którzy
chcą pozostać luźniej powiązani, uzyskują prawo do opt-out, lecz jako zwarta
3. O modelu federacji dla Unii Europejskiej mówił J. M. Barosso w wystąpieniu State of the Union
w Strasbourgu w dniu 12 września 2012.
315