Transformacja sceny europejskiej i globalnej XXI wieku. Strategie

Dr hab. Aleksander Noworól, prof. UJ
relacjom funkcjonalno-przestrzennym. Wiąże się to z tzw. „terytorializacją
gospodarki, terytorializacją przedsiębiorstw oraz koniecznością zmiany
sposobu współdziałania władz samorządowych na rzecz rozwoju przekraczającego
tradycyjne granice formalnych podziałów administracyjnych” 10 .
T. Markowski przypomina, że sprawność funkcjonowania systemów terytorialno-produkcyjnych
i ich konkurencyjność jest środkiem do utrzymywania
trwałych przewag konkurencyjnych ze strony wytwórców. Granice
terytoriów w systemach społeczno-gospodarczych wyznaczane są zatem
przez funkcje związane z działalnością człowieka jako producenta i jako
konsumenta. W tym kontekście, terytorium – z administracyjnego punktu
widzenia – jest tylko jednym ze sposobów formalno-prawnego określania
strefy interesów i wpływów społeczności zorganizowanych w struktury
państwa, a w tym – struktury samorządu terytorialnego. Kluczową dla
opisywanej problematyki – a także celu niniejszej pracy – jest obserwacja,
że procesy związane z globalizacją gospodarki osłabiają znaczenie
formalnych granic administracyjnych. Rośnie natomiast znaczenie dynamicznego
i zmiennego w przestrzeni i czasie układu powiązań. Podejście
takie potwierdza zaprezentowane wcześniej przez autora niniejszej
pracy ujęcie terytoriów jako systemów otwartych, pozostających w stałej
interakcji z otoczeniem. T. Markowski zaznacza, że podział terytorialny
i władze administracji samorządowej stają się w gospodarce rynkowej
swoistą barierą restrukturyzacji gospodarki. Interesy władz politycznych
oraz aparatu administracji publicznej stawać się bowiem mogą hamulcem
przemian i rozwoju 11 . Tak więc nowe podejście do polityki rozwoju oznacza
uznanie konieczności zarządzania dynamicznymi (w czasie i przestrzeni)
układami terytorialno-funkcjonalnymi 12 .
Refleksja związana z wyodrębnieniem układów terytorialno-funkcjonalnych
prowadzi do zastosowania nowego instrumentu planistycznego, którym
jest tzw. planowanie funkcjonalno-przestrzenne (lub krócej – planowanie
funkcjonalne). Stanowi ono, poza planowaniem krajowym, regionalnym
i lokalnym, oddzielną przekrojową kategorię planistyczną, stworzoną ze
względu na konieczność zapewnienia planowania na obszarach o specy-
10. T. Markowski, Dylematy terytorialnego wymiaru w krajowych i regionalnych dokumentach strategicznych,
Warszawa 2011, s. 75.
11. Na co zwracał uwagę także Raport Barca.
12. T. Markowski, op. cit., s. 76-77.
212