Transformacja sceny europejskiej i globalnej XXI wieku. Strategie

Koncepcja hierarchizacji systemu planowania w świetle nowej polityki regionalnej w Polsce
Aspekt prawno-ustrojowy
– hierarchizacja a niezależność samorządów
Samorządy wojewódzkie, powiatowe i gminne są ustrojowo wzajemnie niezależne.
Podkreślone to jest osobnym artykułem w Ustawie o samorządzie
województwa. Art. 4 tej Ustawy stanowi, że zakres działania samorządu
województwa nie narusza samodzielności powiatu i gminy, a organy samorządu
województwa nie stanowią wobec powiatu i gminy organów nadzoru
lub kontroli oraz nie są organami wyższego stopnia w postępowaniu
administracyjnym. Jednocześnie, odnosząc się do zakresu działań samorządu
wojewódzkiego, zgodnie z Art. 2, organy samorządu województwa
działają na podstawie i w granicach określonych przez ustawy, przy czym
do zakresu działania samorządu województwa należy wykonywanie zadań
publicznych o charakterze wojewódzkim, nie zastrzeżonych ustawami
na rzecz organów administracji rządowej (Dz.U. 2001 Nr 142 poz. 1590
z późn. zm.). Definiuje to pozycję województwa samorządowego wobec
poziomu powiatowego i gminnego. Odpowiednie zapisy Ustawy o samorządzie
powiatowym (Dz.U. 1998 Nr 91 poz. 578 z późn. zm.) oraz Ustawy
o samorządzie gminnym (Dz.U. 2001 Nr 142 poz. 1591 z późn. zm.)
wykluczają nadzór samorządu województwa nad działalnością powiatu
i gminy. Natomiast wszystkie trzy główne ustawy samorządowe (dotyczące
województwa, powiatu i gminy) dopuszczają tworzenie odpowiednich
związków i porozumień pomiędzy tymi związkami publiczno-prawnymi,
włączając w zakres współpracy także administrację rządową.
W praktyce wdrażanie polityki spójności Unii Europejskiej prowadzi
jednak do istotnego osłabienia opisanej powyżej, ustawowej niezależności.
Powstaje wręcz efekt uzależnienia, szczególnie powiatów i gmin od samorządu
wojewódzkiego, co wynika z uwarunkowań aplikowania o środki
strukturalne. Pozyskanie współfinansowania zwykle warunkowane jest
na poziomie krajowym – z programów operacyjnych zarządzanych przez
Rząd RP – i wojewódzkim – z regionalnego programu operacyjnego, wykazaniem
zgodności projektów z celami rozwojowymi UE i kraju. W studiach
wykonalności udowadnia się więc zgodność i komplementarność poszczególnych
projektów z odpowiednimi strategiami i programami operacyjnymi.
Sprzyja to logice polityki spójności, odbierając jednak samorządom przysługującą
im niezależność. W takim kontekście założyć można, że hierar-
223