Transformacja sceny europejskiej i globalnej XXI wieku. Strategie

Aleksander Smolar
wznoszenia zrębów wspólnej Europy była od setek lat obecna nadzieja, utopia
zjednoczonej Europy. Przede wszystkim jednak rolę odgrywała odbudowa
poprzez Europę państw narodowych moralnie i ekonomicznie zniszczonych
w wyniku wojny, oraz program odbudowy, wzmacniania i przyśpieszonej
modernizacji Europy. Istotnym czynnikiem pozytywnym procesu integracji
było poparcie tego procesu przez Stany Zjednoczone.
Czynniki służące integracji Unii, które uzasadniały, legitymizowały
proces integracji słabły wraz z upływem czasu i wypaliły się w dużym stopniu
wraz z pokojową rewolucją 1989 roku. Nie ma już dziś strachu przed
wojną, przed radykalizmem totalitarnym, czy nacjonalistycznym, zniknął
Związek Radziecki, a Rosja została odsunięta na wschód o setki kilometrów,
nie ma też obaw, iż Niemcy mogą ponownie stać się państwem agresywnym
i imperialnym, zagrażającym pokojowi w Europie. Chociaż powszechna
jest świadomość, iż Niemcy ekonomicznie dominują obecnie w Europie.
Od lat 70. spada poważnie dynamika wzrostu Unii w wyniku negatywnych
tendencji demograficznych oraz postępującego paraliżu instytucjonalnego
w wielu państwach Unii. Co może więc być dzisiaj spoiwem Unii, wzmacniającym
jej prawomocność w oczach pięciuset milionów Europejczyków?
Na pewno silnym uzasadnieniem dla dalszego wspólnego istnienia jest sam
fakt wspólnego istnienia: osiągnięcia wspólnego rynku, wspólnych granic,
wspólnej w wielu dziedzinach polityki. Uzasadnieniem, którego znaczenie
będzie nieuchronnie rosło jest zagrożenie płynące z szerokiego, zglobalizowanego
świata, w którym dominują stare i nowe wielkie potęgi – USA,
Chiny, Indie, Brazylia, Rosja – z którymi tylko zintegrowana Europa może
podjąć skuteczną konkurencję. Zwłaszcza że cała Europa, której globalny
ciężar demograficzny systematycznie spada z mniej więcej 20% w wieku XIX
i na początku XX wieku, do obecnych 10% i do 6% w ciągu najbliższych
trzydziestu lat. Wyłącznie razem możemy odgrywać istotną rolę w świecie
zglobalizowanym, zarówno w wymiarze gospodarczym, jak i w sensie bezpieczeństwa
i znaczenia politycznego.
Rosnącą rolę w pogłębianiu procesów integracyjnych w Europie można
wiązać z tym, co wybitny polski socjolog Florian Znaniecki nazywał „jaźnią
odzwierciedloną”. Jeżeli się jedzie do jednego z wielkich centrów zglobalizowanego
świata: do Pekinu, Delhi, czy nawet do Waszyngtonu, to coraz rzadziej
opisuje się nas w kategoriach państw narodowych, coraz częściej mówi się
i widzi się Europę jako całość, albo mówi się „Euroland”. I to postrzeganie
nas z zewnątrz jako przede wszystkim Europejczyków będzie miało niewąt-
52