Transformacja sceny europejskiej i globalnej XXI wieku. Strategie

Paweł Szałamacha
Poseł na Sejm RP, wiceminister skarbu państwa w latach 2006-2007,
b. Prezes Zarządu Instytutu Sobieskiego
Ósma kultura kapitalizmu
Oś pojęciowa liberalizm–etatyzm zdominowała rozumienie i interpretację
zjawisk gospodarczych przez ostatnie trzy dekady. Początek triumfalnego
pochodu schematu liberalne–etatystyczne nastąpił już w latach 70., najpierw
w sferach akademickich, a następnie został przeniesiony do praktyki
politycznej, a to za sprawą premierostwa Margaret Thatcher i prezydentury
Ronalda Regana; rządy tych dwóch postaci zdominowały klimat lat 80.
poprzedniego wieku. Rok 1989 i upadek gospodarki krajów realnego socjalizmu
rozpoczął dwie złote dekady. USA, jako kraj zwycięski w rywalizacji
na planie militarnym i geopolitycznym, były naturalnie postrzegane jako
kraj, który dostarczy optymalnego wzorca stosunków gospodarczo-społecznych.
Tak też poniekąd się stało, kiedy na początku lat 90. w klimacie
intelektualnym wokół międzynarodowych instytucji finansowych z siedzibą
w Waszyngtonie – Banku Światowego oraz Międzynarodowego Funduszu
Walutowego – powstał model tzw. konsensusu waszyngtońskiego.
Liberalizacja przepływów finansowych, prywatyzacja oraz deregulacja
szeregu sektorów przemysłu i usług, obniżanie danin publicznych, to podstawowe
elementy tego wzorca. Logikę przedsiębiorstwa przenoszono często
do edukacji i służby zdrowia, a strategie rządowe tworzone były przez firmy
konsultingowe (w Wielkiej Brytanii największym klientem sektora doradczego
jest rząd). Model oparty na konsensusie waszyngtońskim odniósł
niekwestionowane sukcesy w latach 90. – usługi telekomunikacyjne i tanie
przewozy lotnicze są dobrym przykładem, niemniej dziś powszechne jest
odczucie, że poszedł za daleko.
Jednak aparatura pojęciowa zamknięta do alternatywy liberalizm–etatyzm
(lub interwencjonizm) jest zdecydowanie zbyt uboga. Nie pozwala na zrozumienie
i wyjaśnienie takich procesów jak relatywne osłabienie gospodarcze
Wielkiej Brytanii na tle innych wiodących gospodarek Europy, które ma
miejsce nieprzerwanie od kilkudziesięciu lat pomimo bardzo popularnego
349