Transformacja sceny europejskiej i globalnej XXI wieku. Strategie

Michał Szułdrzyński
Błąd racjonalizmu
Zdaniem Króla w XVIII wieku we Francji został stworzony racjonalistyczny
światopogląd, który zakładał nie tylko, że człowiek jest w stanie za pomocą
rozumu poznać i zrozumieć świat oraz ułożyć relacje społeczne. Zakładał
on ponadto, że rozum jest dobry, że dzięki niemu ludzie mogliby stać się
dobrzy. Problemem staje się nagle religia, która jest przeciwna rozumowi.
Głównym wrogiem rozumu staje się więc religia i wiara. Zdaniem Króla
to napięcie staje się następnie przedmiotem sporu przez dwieście lat. Kościół,
zdaniem autora, nie potrafił znaleźć odpowiedzi na wyzwania stawiane
przez racjonalizm, z drugiej strony zaś racjonalizm zawiódł pokładane
w nim nadzieje. Mimo wielkiego rozwoju nauki i techniki, który każdy
może dziś zaobserwować, zło wcale nie zniknęło, a ludzie nie przestali prowadzić
wojen. „Doprawdy, Europa znalazła się w dziwnym punkcie, skoro
w projekcie preambuły do jej konstytucji chrześcijaństwo nawet nie zostało
wspomniane. Doprawdy, intelektualna mizeria spierających się stron budzi
przygnębienie” 27 – konkluduje.
Ślepa uliczka nacjonalizmu
Również w przypadku drugiego napięcia Król odwołuje się do doświadczenia
historycznego. Nacjonalizm, który zrodził się jako z pozoru niewinna
idea w okresie romantyzmu, w XX wieku doprowadził do strasznych wojen
i konfliktów. Z drugiej strony, wciąż nie wymyślono lepszej organizacji życia
społecznego niż państwa narodowe. Przeciwnie, ostatni kryzys zdaniem
Króla istnienie państw narodowych jedynie wzmocnił. „Nic nie wskazuje
na to, że w czasach kryzysu tendencja do umacniania państwa narodowego
osłabnie. Przeciwnie, możemy się spodziewać nie tylko już obserwowanego
wzrostu siły partii nacjonalistycznych, ale także zaskakujących secesji
i izolacjonizmu państw, które wydawały się przykładnymi członkami Unii
Europejskiej. Dopóki ideologia nacjonalistyczna jest pociągająca, a jest,
i dopóki podstawową formą organizacji społeczeństw jest państwo narodowe,
przyszłość Europy stoi pod znakiem zapytania. Można nawet mieć
27. Ibidem, s. 50.
380