Transformacja sceny europejskiej i globalnej XXI wieku. Strategie

Europa i nowy ład światowy
przyjęcia jednej z tych dwóch hipotez, konsekwencją dla przyszłości świata
będzie malejący wpływ zarówno Stanów Zjednoczonych, jak i Europy, chociaż
może to zachodzić w długim czasie. Nietrudno znaleźć zwolenników koncepcji
przepowiadających szybkie wyhamowanie, jeżeli wręcz nie załamanie,
tempa wzrostu zarówno Chin jak i Indii w wyniku negatywnych tendencji
demograficznych (przede wszystkim w Chinach), regresywnej struktury
społecznej, korupcji, nieefektywności systemu władzy… Zresztą, nawet
jeżeli nie spełni się ostatnia hipoteza – głoszą szeroko rozpowszechnione
koncepcje – to nie należy przypuszczać, aby Chiny i Indie były zdolne
zastąpić Stany i szerzej Zachód w ich funkcji przywódczej i regulatywnej,
jeżeli chodzi o głębokie procesy globalne. Kraje te nie są przygotowane
do pełnienia takiej roli, ani też do niej nie aspirują. Do dziś nawet Chiny
zdają się być zadowolone z przywódczej roli pełnionej przez USA, chcąc
tylko modyfikować elementy obecnego systemu międzynarodowego, aby
bardziej odpowiadał on interesom nowego mocarstwa.
Przejdźmy do centralnej kwestii mojego wystąpienia: sytuacji Europy.
Znajduje się ona w stanie daleko posuniętej niepewności co do jej przyszłego
losu. Pod wpływem kryzysu i zaostrzających się konfliktów w ramach
Unii nie odrzuca się dziś nawet – do niedawna hipotezy nie branej pod
uwagę – upadku i rozpadu Unii Europejskiej. Ta hipoteza nie jest kompletnie
nierealna – w wyniku kryzysu i zablokowania pewnych mechanizmów
wewnętrznych tudzież konstrukcji, błędów konstrukcyjnych euro, mamy
sytuację „catch-22”, takiego zablokowania, z którego nie bardzo wiadomo, jak
wyjść. Być może wyjście z tej sytuacji zdarzy się przypadkowo, jeszcze nie
znamy wyniku – czy nastąpi wyjście Grecji mniej czy bardziej dobrowolne,
mniej czy bardziej świadome. To może zmienić reguły gry wewnętrznej
i sytuację w Europie w dłuższej perspektywie.
Źródeł obecnych problemów Unii szukać już można w osłabieniu wszystkich
czynników powojennej legitymizacji konstruowania wspólnej Europy.
Zasadniczą rolę przy tworzeniu wspólnej Europy (wówczas tylko Zachodniej)
odgrywał strach przed powrotem epoki wojen, strach przed totalitaryzmami
i przed radykalnym nacjonalizmem, który szerzył się w całej Europie w okresie
międzywojennym. Bardzo istotną rolę w procesach integracji odgrywał
również strach przed Związkiem Sowieckim oraz strach przed powrotem
na scenę międzynarodową potężnych Niemiec. To był negatywny kapitał, który
leżał u źródeł procesów integracyjnych w Europie. Pozytywnym czynnikiem
51