Transformacja sceny europejskiej i globalnej XXI wieku. Strategie

Janusz Sepioł
pochowanych bez chwały które dla Liwiusza
niegodne były nawet zmarszczki stylu
owych Hirpinów Apulów Lukanów Uzentyńczyków
a także mieszkańców Tarentu Metapontu Loklii. 1
Może być jednak i inne spojrzenie na imperium, dalekie od współczucia dla
pokonanych. Na przykład Niall Ferguson uważa, że Imperium Brytyjskie
niesłychanie pozytywnie zasłużyło się w dziejach ludzkości i było pierwszą
fazą globalizacji. Imperia zapobiegają bowiem lokalnym konfliktom,
umożliwiają współżycie różnych narodów i religii, kreują wielkie obszary
celne i obszary jednolitego prawodawstwa, co nie tylko eliminuje małe,
skorumpowane lub złe rządy, ale doskonale służy też rozwojowi gospodarczemu.
Imperia wykonują misję cywilizacyjną, promując jeden wspólny
język elit, integrując wielkie obszary sieciową infrastrukturą. Na znaczącej
części obszaru Europy Środkowej takie funkcje dobrze wypełniała monarchia
austro-węgierska. Nie sposób też ignorować zasług cywilizacyjnych
państwa pruskiego, a następnie niemieckiego. Poruszam wątek imperiów
dlatego, że w moim przekonaniu po ustąpieniu z obszaru Europy Środkowej
Turcji, żywiołu niemieckiego i Rosji, pojawiło się nowe mocarstwo, będące
jednocześnie mocarstwem nowego typu, i w sposób imponujący zaczęło
wypełniać tradycyjne, pozytywne funkcje imperialne.
6. To Unia Europejska w aksamitny, ale w gruncie rzeczy stalowy
sposób, wprowadziła swój porządek prawny – owo acquis communautaire.
Obietnicą środków na rozwój wymusiła głębokie zmiany strukturalne.
To Zachód (UE i NATO) narzucił swoją agendę i choć wielkie przemiany,
„szokowe terapie”, mają swoich bohaterów, to były w gruncie rzeczy tym
samym zestawem reform, które w zbliżonym tempie zostały przeprowadzone
we wszystkich krajach. Model rozwojowy był w znacznie mniejszym
stopniu indywidualny, niż nam się to w trakcie owych reform wydawało.
Pisze o tym trafnie Robert Krasowski: „W całym regionie transformacja
udała się tylko dlatego, że to nie oni (tzn. lokalni politycy) nią kierowali.
Transformacja powiodła się dlatego, że była procesem wspomaganym
z zewnątrz. Jej prawdziwym podmiotem był Zachód: Waszyngton, Berlin,
1. Z. Herbert, Przemiany Liwiusza, w: Elegia na odejście, Instytut Literacki, Paryż 1990.
58