Transformacja sceny europejskiej i globalnej XXI wieku. Strategie

prof. dr hab. Janusz Czapiński
Uniwersytet Warszawski
Przewagi konkurencyjne
młodych Polaków
Ekonomiści, którzy z racji zawodowej specjalizacji czuli się najbardziej predestynowani
do szukania odpowiedzi na pytanie o źródła bogactwa, wskazywali
na trzy główne zasoby, zwane przez nich kapitałami: materialnym, finansowym
i ludzkim. Pod koniec XX wieku za sprawą głównie Roberta Putnama 1
i Francisa Fukuyamy (1997) dodali czwarty – społeczny. Niekiedy jeszcze
wyróżnia się kapitał intelektualny, łączący pewne cechy kapitału ludzkiego
(wykształcenie i sprawność umysłową mierzoną np. testami inteligencji)
z inwestycjami w naukę i – szerzej – w sektor badań i rozwoju (R&D).
Richard Florida (2002a; 2005) stworzył pojęcie kapitału kreatywnego, który
w słynnej formule 3T także łączy pewne elementy kapitału ludzkiego (talent)
z postawami społecznymi (tolerancja) i nowoczesną technologią.
Istotą klasycznie rozumianego kapitału ludzkiego (omnia mea mecum
porto) jest indywidualna konkurencyjność oparta na zasobach intelektualnych,
motywacyjnych i symbolicznych (np. prestiżu). Wskaźnikami tych zasobów
mogą być: wykształcenie, doświadczenie zawodowe, mobilność oraz – rzadziej
przez badaczy uwzględniane – zdolności (mierzone np. testami inteligencji),
zdrowie fizyczne i całkowicie pomijany dobrostan psychiczny.
Istotą zaś kapitału społecznego jest konkurencyjność zespołowa oparta
na wzajemnych relacjach członków grupy. Powszechnie wykorzystywanymi
w badaniach miarami kapitału społecznego są zaufanie interpersonalne i dobrowolna
przynależność do organizacji społecznych. Rzadziej uwzględnia się
miary norm, postaw i zachowań społecznych (np. stosunku do mniejszości
czy do demokracji, uczestnictwa w życiu politycznym i – szerzej – publicznym,
działań na rzecz dobra wspólnego) oraz respektowanie czystych reguł
gry w biznesie (etyka korporacyjna) i w codziennym życiu (korupcja).
1. R. D. Putnam, Samotna gra w kręgle: Upadek i odrodzenie wspólnot lokalnych w Stanach Zjednoczonych,
Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008.
149