Untitled

More documents

Recommendations

Info

174 LITERATÛRZINÂTNE, FOLKLORISTIKA, MÂKSLA Pie zemes glâbiòu meklç debesu bçrni kâ bçrni pie mâtes. 7 Dzejas un dzejnieka (arî padomju) misijas izpratne un tâs poçtiskâs transformâcijas laika gaitâ ir pati par sevi un arî intertekstualitâtes meklçjumos bûtiska tçma, kas iezîmç vienu no O. Vâcieða kâ padomju dzejas interteksta un arî viòam adresçto veltîjumdzejoïu interpretâcijas perspektîvâm. O. Vâcieða dzeja kâ padomju interteksts spilgti izpauþas tematiskajâ amplitûdâ un krâsu poçtikâ, piemçram, dzimtenes un globalizâcijas motîvu (lielâ un mazâ) emocionâli ekspresîvajâs pârejâs, abus tonçjot intensîvi sarkanâ krâsu gammâ, kas, sâkot ar 70. gadiem, Vâcietim ir nevis padomju ideoloìijas (karoga un kaklauta), bet gan dzîves, brîvîbas, cerîbas, ticîbas un mîlestîbas krâsa. Runâjot par intertekstu nevis laikmeta un literatûras universa mçrogos, bet konkrçtu autoru daiïrades sastatîjumâ, jâatgâdina, ka intertekstualitâte neaprobeþojas ar t.s. literâro ietekmju jomu, bet ietver sevî ievçrojami plaðâku literâro un ârpusliterâro parâdîbu loku. Domâjot par veltîjumu intertekstualitâtes slâòu veidoðanos O. Vâcieða dzejas lasîjumâ, seviðíi trâpîgs ðíiet angïu literatûrzinâtnieces Katarînas Belsejas (Catherine Belsey) secinâjums, ka "teksta intertekstuâlâs attiecîbas nekad nav tîri literâras” 8 . Proti, apzinâti vai neapzinâti teksta lasîjumâ un lîdz ar to tekstuâlâs nozîmes (lîdz)radîðanâ allaþ izpauþas cîòa par sabiedrisko domu un ietekmi sabiedrîbâ, par varu, un ðajâs teksta attiecîbâs ar sabiedrîbu neizbçgami iesaistâs vçsture un politika. Literatûras, politikas un vçstures interteksta kontekstâ autore izdala trîs daiïdarbu veidus: deklaratîvie (lasîtâjâ tiek ievietotas lietoðanai gatavas "zinâðanas”); imperatîvie (propaganda, kas pârliecina, pierunâ un dod instrukcijas); interrogatîvie (problematizç, izvirza jautâjumus un iesaista pretrunâs). Ojâra Vâcieða dzejâ atradîsim visas trîs komunikâcijas formas (deklaratîvo, imperatîvo, interrogatîvo), bet viòam adresçtie veltîjumdzejoïi galvenokârt raduðies kâ atbildes reakcija uz pçdçjo – interrogatîvo jeb jautâjumu un pretrunu. Tâpat kâ cilvçka un dzejnieka biogrâfiju nekad nevar fiksçt un iegrâmatot pilnîbâ un bez atlikuma, arî kâda konkrçta dzejoïa izcelsmi un dzîves lîniju meklçjot, jâsamierinâs, ka dzejas pasaulç nâkðana ir cçloòsakarîgi neizdibinâma un pçtnieku darbos atklâjas tikai aisberga redzamâ daïa. Seviðíi, ja runâjam par dzejdarba tautâ ieðanu un dzîvi pçc tâ publicçðanas (neteiksim – radîðanas, jo saskaòâ ar mûsdienu lasîðanas shçmu teorijâm dzejolis tiek jaunradîts katrâ tâ lasîðanas aktâ). Ieskatoties veltîjuma kâ lirikas þanra vçsturç, J. Kursîte norâda, ka veltîjums parasti ir vçrðanâs pie kâdas konkrçtas personas "ar lûgumu, pateicîbu vai jûtu apliecinâjumu”. 9 Ojâra Vâcieða gadîjumâ veltîjums parasti ir pateicîba vai jûtu apliecinâjums, bet parasti tas ir nevis personisku, bet pârpersonisku motîvu vadîts un izpauþas kâ pateicîbas parâda "atdoðana” to vispârcilvçcisko vçrtîbu un ideâlu apliecinâtâjiem un apliecinâjumam, ko sevî iemieso Ojâra Vâcieða darbi – piedoðanas izlûgðanâs bez vainas vainîgajiem. Salîdzinâjumâ ar veltîjuma þanra vçsturiskajâm formâm veltîjumos O. Vâcietim nav vçrojamas tâdas tendences kâ, nodevas amatam vai titulam, uzspçlçta pazemîba, apveltâmâs personas kanonizâcija, retorika un publicistisks patoss.
Ausma Cimdiòa. Ojârs Vâcietis kâ latvieðu padomju dzejas interteksts 175 Liels skaits O. Vâcietim adresçto dzejoïu ir tapuði jau dzejnieka dzîves laikâ, nevis viòa spilgtâs aizieðanas mûþîbâ provocçti, kâ varçtu domât , un tos rakstîjuði daþâdu paaudþu un estçtisko uzskatu pârstâvji gan dzejas formâ, kâ Mâris Èaklais, Jânis Peters, Imants Ziedonis, Mirdza Íempe, Anatols Immermanis, Arvîds Skalbe, Anna Sakse, Klâvs Elsbergs, Jânis Rokpelnis, Mâra Misiòa, Leons Briedis, Aivars Neibarts, Pçteris Jurciòð, Ausma Pormale, Leons Âre, Elmârs Kurðis, Andrejs Balodis, Imants Auziòð, Lija Brîdaka, Marta Bârbale, Igors Jakaitis, Jânis Plotnieks, Gunta Ðnipke, Aleksandrs Pelçcis, Vitauts Ïûdçns, Egils Plaudis, Eduards Aivars, Kornçlija Apðkrûma, Laima Lîvena, Juris Kunnoss, Jânis Sirmbârdis, Anda Lîce, Velga Krile, Valentîns Pelçcis u. c., gan arî lieliskas veltîjuma potretesejas prozâ, ko rakstîjuði Roalds Dobrovenskis,Velta Kaltiòa, Vizma Belðevica, Jânis Stradiòð, Mâris Èaklais, Jânis Peters, Imants Ziedonis, Jânis Rokpelnis, Pçteris Zirnîtis, Jânis Streiès, Marìeris Zariòð, Âbrams Kïeckins, Lilija Dzene, Rita Valnere, Monika Zariòa ar savu lielisko "kapitâlistisko” tomâtmaizîðu ieçdinâðanas stratçìiju, apmulsuðajam padomju dzejniekam viesojoties Skotijâ (“Çd, lûdzu! Tâs taèu arî ir sarkanas”) 10 , – un ðo uzskaitîjumu varçtu turpinât. Ârpus ðî uzskaitîjuma palika Ludmilas Azarovas ”Magnçtiskais Mâras ezers”, 11 jo viòas veltîjumu dâsnums un nozîme dzejnieka liriskajâ un dramatiskajâ biogrâfijâ bûtu atseviðís stâsts, daudz atseviðíâks par visiem pârçjiem,– ne tikai visus kopâ, bet arî katru par sevi òemot, nenoliedzami bûtiskiem. Domâs pârcilâjot bijuðo, dzejniece Ludmila Azarova raksta: “Nav jçgas vienkârðot ne likteni, ne laiku.” 12 Un dzejniecei taisnîba – vienkârðot nozîmçtu O. Vâcieða unikalitâti zaudçt. Jâatzîst, ka lielâ mçrâ tâ bija un ir uz “kreisajâm” vçrtîbâm balstîta dzeja un domâðanas kultûra. Tâlab viens no bûtiskâkajiem, iespçjams, pats galvenais O.Vâcieða dzejas interteksts var tikt formulçts kâ padomju (sociâlistiskais) literârais un kultûras mantojums, nevis literârâs dzîves atkritumi (ko raþo katrs laikmets), bet mantojums paliekamas literârâs un kultûras vçrtîbas nozîmç. Var ironizçt, ka padomju dzejnieki bija veltîjumdzejâ labi trençti (veltîjumi Ïeòinam, Staïinam, Sarkanajai armijai, Lielajam Oktobrim un to analogiem savienotajâs republikâs, arî Latvijâ, bija padomju dzejas neatòemama sastâvdaïa). Tomçr te ir runa par kaut ko principiâli citu: veltîjumdzejâ O. Vâcietim nav ne vçsts no kampaòveida atrakstîðanâs, ideoloìisku nodevu vai vadonisma dvakas. “Par literatûras teorçtiíiem es nerunâðu, jo neticu, ka tiem pa prâtam var uzrakstît. Rakstîðu pats sev pa prâtam .., un bûðu laimîgs, kad kaut rinda no mana dzejoïa izdarîs savu darbu – paliks lîdz tam brîdim kâdâ nezinâmâ sirdî,” 13 – bûdams ceïâ uz savu pirmo grâmatu, Ojârs Vâcietis raksta draugam Gunâram Grâvim. Pieticîga un reizç tik pârmçrîga (dzejnieka, cilvçciskâs) laimes formula, kam bija lemts neþçlîgi piepildîties visâ viòa radoðâ mûþa garumâ. Veltîjumu O.Vâcietim kvalitâte un kvantitâte rosina domât par jautâjumu, ar ko izskaidrojama ðî literatûrvçsturiski fiksçtâ laikmeta koncentrçðanâs ap O.Vâcieti, nemaz nerunâjot par to, cik daudz nezinâmu sirþu Vâcieða dzeja ir aizskârusi, sevi atraþojot un vairojot arî anonîmas lasîðanas un lîdzpârdzîvojuma veidâ. Vai, paða Vâcieða vârdiem runâjot,– cik rindu no viòa dzejoïiem bûs izdarîjuðas savu darbu, paliekot nezinâmo sirdîs.
Page 4 and 5:
UDK 82.0:821+398+7(082) Li 848 Galv
Page 6 and 7:
6 LITERATÛRZINÂTNE, FOLKLORISTIKA
Page 8 and 9:
8 LITERATÛRZINÂTNE, FOLKLORISTIKA
Page 10 and 11:
10 LITERATÛRZINÂTNE, FOLKLORISTIK
Page 12 and 13:
Page 14 and 15:
Page 16 and 17:
Page 18 and 19:
Page 20 and 21:
Page 22 and 23:
Page 24 and 25:
LATVIJAS UNIVERSITÂTES RAKSTI. 200
Page 26 and 27:
Page 28 and 29:
Page 30 and 31:
Page 32 and 33:
Page 34 and 35:
Page 36 and 37:
Page 38 and 39:
Page 40 and 41:
Page 42 and 43:
Page 44 and 45:
Page 46 and 47:
Page 48 and 49:
Page 50 and 51:
Page 52 and 53:
Page 54 and 55:
Page 56 and 57:
Page 58 and 59:
Page 60 and 61:
Page 62 and 63:
Page 64 and 65:
Page 66 and 67:
Page 68 and 69:
Page 70 and 71:
Page 72 and 73:
Page 74 and 75:
Page 76 and 77:
Page 78 and 79:
Page 80 and 81:
Page 82 and 83:
Page 84 and 85:
Page 86 and 87:
Page 88 and 89:
Page 90 and 91:
Page 92 and 93:
Page 94 and 95:
Page 96 and 97:
Page 98 and 99:
Page 100 and 101:
100 LITERATÛRZINÂTNE, FOLKLORISTI
Page 102 and 103:
Page 104 and 105:
Page 106 and 107:
Page 108 and 109:
Page 110 and 111:
Page 112 and 113:
Page 114 and 115:
Page 116 and 117:
Page 118 and 119:
Page 120 and 121:
Page 122 and 123:
Page 124 and 125: 124 LITERATÛRZINÂTNE, FOLKLORISTI
Page 158 and 159: LATVIJAS UNIVERSITÂTES RAKSTI. 200
Page 224 and 225:
Page 226 and 227:
Page 228 and 229:
Page 230 and 231:
Page 232 and 233:
Page 234 and 235:
Page 236 and 237:
Page 238 and 239:
Page 240 and 241:
Page 242 and 243:
Page 244 and 245:
Page 246 and 247:
Page 248 and 249:
Page 250 and 251:
Page 252 and 253:
Page 254 and 255:
Page 256 and 257:
Page 258 and 259:
Page 260 and 261:
Page 262 and 263:
Page 264 and 265:
Page 266 and 267:
Page 268 and 269:
Page 270 and 271:
Page 272 and 273:
Page 274 and 275:
Page 276 and 277:
Page 278:
LU Akadçmiskais apgâds Baznîcas
show all

Untitled

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?