Untitled

270 LITERATÛRZINÂTNE, FOLKLORISTIKA, MÂKSLA
Raugoties no ðâdas globâlas perspektîvas, Japânas un Rietumu, Âzijas un
Rietumu kultûru absolûts pretnostatîjums ir absurds, jo ikviena no tâm dod savu
ieguldîjumu vienotajâ cilvçces kultûrâ, vienlaikus savstarpçji bagâtinoties. Vacudzi
norâda, ka Japânas kultûrâ saskatâma Íînas un Indijas ietekme, pçdçjos gados,
protams, Rietumu ietekme, taèu galvenâ un aktuâlâkâ Japânas kultûras problçma ir
nevis ðo atðíirîgo ietekmju izdalîðana vai jautâjums par to, cik augstu tâ tiks novçrtçta,
bet gan jautâjums par to, kâdu ieguldîjumu tâ ir devusi un arî turpmâk dos kopçjâ
cilvçces kultûras attîstîbas procesâ. 19 Proti, apzinoties noteiktas attîstîbas pakâpes
sasniegðanu, Vacudzi runâ par pilnveidoðanâs nepiecieðamîbu, tâ norâdot uz kultûras
kâ procesa ilgstamîbu un radikâlo nepabeigtîbu. Kâda loma ðai vîzijâ var bût tam, ko
pieòemts dçvçt par senâs Japânas kultûru?
Ap 1916. gadu senâ Japâna, pçc Vacudzi paða atzinuma, vçl joprojâm bijusi terra
incognita20 , tâdçï ðajâ laikâ rakstîtajâs esejâs visai skeptiski vçrtçti mçìinâjumi postulçt
Austrumu vai Japânas kultûras vçrtîbu pârâkumu attiecîbâ pret Rietumu gara mantojumu.
Vacudzi neapðaubâmi nostâjas opozîcijâ gan panaziâtisma ideâlam, gan arî
nacionâlistiskajai ideoloìijai, atzîmçjot, ka jebkurus sasniegumus jebkurâ jomâ un
vçstures periodâ iespçjams uzskatît par pietiekamu pamatu kâdas kultûras, arî Japânas
kultûras, pârâkuma pierâdîjumam, taèu ðâds nacionâlais narcisisms vçlamo bieþi vien
uztver kâ esoðo. 1916. gadâ tapuðajâ esejâ “Ar ko Japâna var lepoties?” Vacudzi skaidri
un gaiði norâda, ka Japâna joprojâm nesasniedz Rietumu valstu standartus, ja par galveno
kultûras attîstîbas kritçriju izvirza ekonomisko, politisko un militâro varenîbu. 21 Savukârt
Japânas gars un japâòu mîti, kurus uzskata par nepârspçtiem un pasludina par “pasaules
augstâko sasniegumu”, diemþçl neiztur salîdzinâjumu kaut vai ar sengrieíu mitoloìiju,
kurâ daudz reljefâk iezîmçjâs dzîves varenîbas izpausmes. 22 Nenoliedzot senâs Japânas
kultûras vçrtîbas, arî tâs, ko var saskatît “Kojiki” mîtos un uz kurâm tik bieþi atsaucas
Japânas identitâtes definîcijas meklçjumos, Vacudzi jautâ, kâdu nozîme tâs var iegût
tagadnç. 23 Tomçr tas nenozîmç, ka Japânai bûtu bez ierunâm jâatzîst Rietumu pârâkums,
drîzâk jâatsakâs no pârsteidzîgas un nepamatotas atdarinâðanas, izvçloties citu pieeju.
Vacudzi atzîmç, ka visos prâtojumos par Rietumu vai Austrumu, Japânas vai Eiropas
kultûras pârâkumu parasti pietrûkst paða galvenâ – jçdziena ‘kultûra’ definîcijas un
pasaules kultûras attîstîbas procesa dinamisma izpratnes. 24
Tâdçjâdi varam secinât, ka ap 1916. gadu Vacudzi savu teorçtisko uzskatu
loìiskâs attîstîbas gaitâ jau faktiski nonâk pie nepiecieðamîbas pârvçrtçt Japânas
kultûras mantojumu. Notikumi filozofa dzîvç, kas, pçc viòa vârdiem, bijuði tieðs
stimuls ðâdai vçrtîbu pârvçrtçðanai, acîmredzot uzskatâmi par svarîgu, taèu nebût ne
vienîgo izðíiroðo iemeslu. 25 Lai izprastu, kâdâ veidâ Vacudzi skatîjumâ iespçjama
pagâtnes vçrtîbu atdzimðana tagadnç, nepiecieðams atsaukt atmiòâ La Flçra piedâvâto
Vacudzi tekstu lasîjumu, kas norâda, ka Vacudzi ieskicçto indivîda pilnveidoðanâs,
nacionâlâs un pasaules kultûras attîstîbas dinamisko procesu var skatît atbilstoði
attieksmes pret to, kas tiek dçvçts par ‘elku’ (gûzô). La Flçrs savâ pçtîjumâ norâda,
ka ðis vârds Vacudzi esejâs apzinâti lietots vairâkâs nozîmçs, ðaurâkâ nozîmç tas
attiecinâms uz tçlu kâ reliìiskas pielûgsmes objektu un tçlu kâ mâkslas darbu, 26
plaðâkâ un lielâ mçrâ negatîvâ nozîmç tas attiecinâms uz jebkuru sastinguðu dogmu.
Paðu attîstîbas procesu var raksturot kâ trîsdaïîgu shçmu, kurâ iekïautâ “elku
pielûgðana” (gûzô sûhai), “elku sagrâve” (gûzô hakai) un “elku restaurâcija” (gûzô
saikô) tiek tvertas kâ praktiskas, konkrçtas un vienlaikus simboliskas norises.